МАЯКЧЫ КЫЗЫ ДӘРЕСЛЕКЛӘРГӘ КАЙТЫРМЫ?

Милләтне, милли рухны, туган телебезне саклау көн кадагында. Мәктәпләрдә туган телне укытудан тыш, аңа рухи таяныч сыйфатында, ислам дине турында дәресләр зарурлыгы хакында да фикерләр ишетелгәли. Русиянең 60 өлкәсендә – православие, ә Кавказ республикаларында ислам дине укытыла башлаганына бишбылтыр икән инде. “Казан утлары” журналы күп еллар элек, әле СССР заманында ук, Гариф Гобәйнең “Коръән серләре” исемле хезмәтен бастырып чыгарган иде. Еллар узып, хаким партия һәм аның тоткан кыйбласы үзгәргәч, бу журналда язучыга карата үтә кырыс эчтәлекле мәкалә басылды. Янә тагын бер авторның да Гариф ага Гобәйнең үлә алмый тилмерүе хакында канәгатьлек хисе саркыган язмасы кайсыдыр газетада күзгә чалынды. Кыскасы, хезмәтне тәнкыйть итәрлек белем юклыкны авторның шәхесенә тупас, әтрәк-әләмчел тукынулар алмаштырды. Үзгәртеп кору чорында әдипнең укучы балалар күңеленә хуш, бармак белән генә санарлык татарча әсәрләрнең иң күренеклесен – “Маякчы кызы”н әдәбият дәреслекләреннән, кайберәүләр, үзләренең чүп-чары өчен мәйдан киңәйтү максатында дип фараз кылам, алдыруга иреште. Бүген исә, һәр чорда да хаким партиягә яраклаша белүче каләм ияләребез классиклар сыйфатында кереп тулган татар әдәбияты һәм грамматика кагыйдәләре дәреслекләренең яраксызлыгы турында югары мөнбәрләрдән шактый кискен фикерләр ишетелә. Мәгълүм ки, ислам дине Библиянең, димәк ки ул берләштергән китапларның изгелеген таный. Шуңа күрә Гариф Гобәй язган “Коръән серләре”н бәяләү һәм аның нинди дулкында язылуын аңлау өчен француз Лео Таксильнең рус телендә чыккан китапларына мөрәҗәгать итү үзен аклар иде. Бу теманы чыннан да ахырынача ерып чыгу өчен, Коръән тәсфирләреннән тыш, Библиянең беренче бишлеген – Бытие, Исход, Левит, Числа, Второзаконие китапларын, янә тагын христианнар изге санаган Иисус Навин, Иона, Иова, Даниил, һ.б. китапларын укыган белгечкә сүз бирү дә ярар иде. Немец философы Фридрих Ницшеның христиан динен “кешелеккә бозым” дип раслаучы “Антихрист”ын укырга теләүчегә дә китапханә ишекләре ачык. Моннан тыш, СССР чорында –рус телендә басылган –башка дөньякүләм атеистик әдәбият аша да әзме-күпме мәгълүмат эстәргә мөмкин. Бигрәк тә биш яшеннән монастырьда тәрбияләнгән, дин тәгълиматын тирәнтен үзләштергән, Ватиканда иң зур дәрәҗәле динчеләр арасында ихтирам казанган һәм соңыннан шуларның бәддогасына тарган француз язучысы, инде телгә алган Лео Таксильнең (1854-1907) Мәскәүдә рус телендә чыгарган “Забавное Еванглие” (1965), “Забавная Библия” (1976) китапларын булса да укырга тәкъдим итү мөмкин язам дигән кешегә. Кыскасы, дингә кагылышлы мәкаләләр җитди җирлеккә таянмый икән, бу минбеләмлек чире йоккан буш кешеләрнең матбугатка чыгып куык очыруларына кайтып кала. Атеистларның язганнары асылы Аллаһы Тәгаләне юк дип дәлилләүгә барып чыга. Гәрчә аларның барча тырышлыклары немец философы Иммануэль Кантның кеше акылы кысасында Хак Тәгаләнең барлыгын-юклыгын исбатлау мөмкин түгеллеге турындагы таш кыядай фикеренә бәрелеп чәлпәрәмә килә. Ә аңа кадәр күп еллар элек – 12нче гасырда яшәгән Әл-Газали хәзрәтләре, галәмнәрне яратучы Зат һәм бер галәмдә тузан бөртегедәй генә бәндә арасында үлчәмнәр аермасы чиксез булу сәбәпле, кеше Аллаһы Тәгаләнең барлыгын да, юклыгын да исбат итә алмый; шуңа күрә акылы булган кеше аңа ышанырга тиеш; чөнки әгәр Ул юк икән кеше берни югалтмый, ә бар икән бөтенесен дә югалта дип язып калдырган. Димәк ки, атеизм үзе дә фәннилектән ерак. Илебездәге вөҗдан иреге шартларында аның да яшәргә тулы хокукы бар һәм миллиард ярымнан артык кешене үз тарафдары итүгә ирешеп, көннән-көн көчәя баручы ислам диненә тамчы да зарар китерә алмаучы “Коръән серләре” китабына тыныч карап, кыскача күзәтү ясыйсы урында, авторына каргышлар ату берәүне дә бизәми. Саба мәчетендә, райкомның идеология бүлеге хезмәткәре булган туганыма, СССР чорында Рамазан ае уңае белән ел саен җирле радио аша “Агитатор блокноты”ннан укып атеистик темага чыгыш ясавын исенә төшереп төрттерүче табылган. Шунда ук намазга килгән язучы, инде мәрхүм Тәлгат Нәҗми: “Изге кеше ул Револь Абдулыч. Ул бит дин турында бер уңай сүз дә әйтергә ярамый торган заманда радио аша изге Рамазан ае башлануын һәр елны әнә шулай халыкка җиткерә килде”, – дигән. Мәҗлесләребез түрендә хәмер һәм чучка итеннән колбаса үтә дәрәҗәле сый саналган чорларда Гариф Гобәйнең ул китабы басылу, минемчә, бу дөньяда әле дин барлыгын искәртү ролен генә үтәде. Рус телендә басылган дистәләрчә хезмәтләр рәтендә, партия чиновнигы тәкъдиме белән, татар телендә дә “бармы бар” чутындагы бер атеистик китап булдыру заказыннан баш тарта алмаган талантлы балалар язучысы Гариф ага Гобәйнең әлеге китабындагы фикерләрен, сөземтәләрен анализлауны дин белгечләренә, дини югары уку йортлары семинарларына калдыруны аңлап булыр иде. Ләкин бездә кайбер каләм ияләре бер флаконда прокурор, судья һәм җәзаны да җиренә җиткерүче шул. Мин үзем Коръәнгәчә иңгән, изге дип тәкъдим ителүче китаплар эчтәлегеннән югарыда телгә алынган авторлар үрнәгендә елмаерлык, яки гаепләрлек нәрсәләр таба алмадым. Андагы бәяннар бүгенге көн күзлегеннән караганда мантыйк яки әхлак киртәләренә сыямы-сыймыймы, күп дәверләр миллионнарның аңын били алган ләбаса. Һәм изге китаплар конкрет чорга төбәп түгел, ә барча дәверләрне колачлау максатында иңдерелгән, ягъни аларга бүгенге көн үлчәме белән генә якын килү дөрес була алмый. Инде дини китапларны зарарлыга чыгару корылышындагы җитди, Гариф ага Гобәйдән күп тапкырлар усал, әзерлекле атеист-тәнкыйтьчеләр гаепләп ассызыклаган кайбер моментларны күз уңыннан уздырыйк: “Уң яңагыңа чапсалар сулын куй”, – ди Иисус. Ягъни ул яхшылыкка өнди. Ә каян килә соң тәре походчылары кылган вәхшилекләр? Шул исәптән Казанны алгандагы хәлләр? Баксаң, Иисус вакыт-вакыт башкача да фикер йөрткән икән. Дүрт Инҗилнең 11нче бүлегендә җимеш бирү фасылы җитмәгән чорда ул инжир агачыннан җимеш эзли, һәм тапмагач, агачка “синең җимешеңне моннан соң беркем дә ашамасын” дип үпкә белдерә. Һәм агач корый... Француз атеисты Лео Таксиль шушы уңайдан “нигә соң ул бер гаепсез агачны җәзалаганчы, табигый булмаган көчкә ия булуыннан файдаланып, аны җимешле генә итмәгән” дип көлә. Ислам тәгълиматы күзлегеннән караганда, биредә атеистларны шатландырырлык берни дә юк. Мөселманнар өчен Иисус – Гайсә пәйгамбәр, һәм монда адәм баласының, хәтта ул пәйгамбәр булса да, хатадан хали түгеллеге сурәтләнә. Дөрес, православ христианнар аны өченче әверелештәге Бог дип таный. Ә барлыгы аларча өчлек (троица) тәгаенләнә: Бог-Рух, Бог-Ата һәм шуның Улы Бог-Иисус. Иудаизм, христиан һәм мөселман диннәренең тамыры уртак, әмма төп аерма шунда ки, яһүдләр Яхвене һәм мөселманнар Аллаһы Тәгаләне бар һәм бер дип саный. Библия беренче булып яһүдләргә иңгән, ләкин алар анда өчлек күрмәгән һәм хәзер дә күрми. Ислам диненә килсәк, һәр намазда кат-кат укыла торган “Ихлас” сүрәсендә “Колһу Аллаһы әхәд, Аллаһы самад” дигән юллар бар, һәм “әхәд” – бердәнберлекне, ә “самад” абсолют бербөтенлекне аңлата. Ягъни өчлек-троицаны кире кага. Акылы камил һәркем нарасыен яхшыга өйрәтүне хуплый, начарлык сеңдерүләренә риза-бәхил түгел. Җенси тәрбия дәресләре дигән сылтау ышыгында, балалар күңелендә бозыклыкларга сәламәт булмаган кызыксыну уяту уңаеннан, төрле һәм бигрәк тә рус патриотлары матбугатында ярсулы язмалар дөнья күргәне булды. Шул ук вакытта байтак өлкәләрдә мәктәпләрдә, алда әйтелгәнчә, православие нигезләре предмет буларак инде берничә ел укытыла һәм аны өйрәнүгә әлеге өлкәләрдә яшәүче төрле милләт вәкилләре, шул исәптән татар балалары да мәҗбүр булу сәбәпле, христианнарның борынгы изге китапларыннан теләсә-кемне хафага салырлык кайбер урыннары белән татар ата-аналарын таныштыру артык булмас дип уйлыйм. Изге китаптагы текстларны махсус әзерлексез тәрҗемә итәргә алыну хаталар китереп чыгару ихтималын күздә тотып, аларны оригиналда китерәм: “Дина (дүрт яшьлек сабый – Р.З.), дочь Лии, которую она родила Иакову, вышла посмотреть на дочерей земли той. И увидел ее Синхем, сын Еммора евеянина, князя земли той, и взял ее, и спал с нею, и сделал ей насилие (Бытие, гл.34, ст.1-4). Менә кайда икән педофилиянең чишмә башы. Ә бәлки чираттагы тукталышыдыр... “...И сказал Иуда Онону: войди к жене брата твоего, женись на ней, как деверь, и восстанови семя брату твоему”. Онан знал, что семя будет не ему, и потому, когда входил к жене брата своего, изливал (семя) на землю, чтобы не дать семени брату своему (Бытие, гл.38, ст 8, 9-10). Менә кайдан туган “онанизм” дигән төшенчә. Гиви каласында 700 ир-атның бер кәнизәкне алмаш-тилмәш көчләве турындагы кыйсса да кайберәүләрнең авыз суларын корытырлык. Төн дәвамында көчләнгән кәнизәк таң аткач хуҗасының өенә кайтып, бусагада үлә. Һәм хуҗасы нишлиме? “...он взял нож, и взяв наложницу свою, разрезал ее по членам ее на двенадцать частей и послал во все пределы израилевы (Суд., гл.19, ст.22-29). Төркем белән көчләүләр дә борынгылардан калган гадәт булып чыга. “...И он сказал ему: от чего ты худеешь с каждым днем, сын царев, не открешь ли мне? И сказал ему Амнон: Фамарь, Авессалома, брата моего, люблю я. И сказал ему Ионадав: ложись в постель твою” ( 2 Царств, гл.13, ст.1-5.) Ахыр чиктә Амнон, ир туганы киңәшен тотып, кыз туганы Фомарьны алдап үз янына китертә һәм көчли, соңыннан мәсхәрәләп куып озата...” Адым саен юлыккан мондый “мүк җиләкле” кыйссаларны куеп торып, хәрби темага күчик. “А жен мадиамских и детей их сыны израилевы взяли в плен, и весь скот их, и все стада их и все имение их взяли в добычу; и все города их во владениях их и все селения их сожгли огнем” (Числа, гл.31, ст.9-10). Моисей моны азсына һәм сугыштан кайткан җитәкчеләргә болай ди: “Для чего вы оставили в живых всех женщин? Итак, убейте всех детей мужского пола, и всех женщин, познавших мужа на мужском ложе, убейте; а всех детей женского пола, которые не познали мужского ложа, оставьте в живых для себя” (Числа., гл.31, ст.14-15, 17-18). Иисус Навинның Иерихон каласын яулавы уңаеннан бирелгән менә бу мәгълүмат та игътибарга лаек: “А город и все, что в нем, сожгли огнем; только серебро и золото и сосуды медные и железные отдали в сокровищницу господня” (Иисус Навин, гл.6, ст.23). Иисус Навин 31 патшалыкны тар-мар итә һәм берәүне дә аямый. “Коням их перерезал жилы и колесницы их сожег огнем. В то же время, возвратившись Иисус взял Асор и царя его убил мечом; и побили все дышащее, что было на нем, мечом, предав заклятии, и не осталось ни одной души; а Асор сожег он огнем”. Иисус Навин барысын да юк итәргә боера: ирләрне һәм хатын-кызларны, балаларны һәм картларны, һәм хәтта үгезләрне, сарыкларны һәм ишәкләрне. Димәк, кешеләрне яндыру да бәгъзеләрнең күптәнге традициясе, ә фашистлар кылган гамәлләр – данлы үткәннең бер чагылышы. Библия каһарманнары Саул патша белән Давид патша да аяусызлыкта Иисус Навиннан калышмыйлар. Юдифь китабында да гөнаһсыз меңнәрне сую хуплана. Тагын шунысы кызык, христианнарның изге китапларында бихисап күп пәйгамбәрләр телгә алына. Әмма алар, ни өчендер, берсе дә күңелдә җылы хисләр уятмый. Әйтик, Изге Елисей турында язылган китапта шул исемдәге пәйгамбәрне сабыйлар үртиләр, артыннан “пеләш”, “пеләш” дип кычкыралар. Ул балаларны каргый (ә ислам дине каргауны хупламый). Нәтиҗәдә урманнан ике ана аю чыгып, кырык бер баланы ерткалап ташлый. Ә Йезекель атлы пәйгамбәр кеше нәҗесе белән тукланган (“Ешь, как ячменные лепешки и пеки их на человеческом кале” (Иезекель, гл.4, ст.12)). Шунысын да онытмыйк, изге дип телгә алынган китаптагы сүзләрнең һәммәсе бог, господь сүзе дип тәгаенләнә. Чорыбызның атаклы фәлсәфәчесе, диннәр белгече, инде мәрхүм Гейдар Җамал әфәнде изге китапларда нәкъ менә кешеләр зәвыгына яраклашып, вәзгыятьне тәтиләндерү, шомарту, ялтыратулар булмавы аларның күкләр тарафыннан иңдерелүеннән дип язды. Геноцид дисәләр, иң әүвәле Европа христианнарының Америка индеецларын кыруы, башка континентларда узынулары һәм берочтан үзебезнең милләт язмышы да искә төшә. Баксаң, халыкларга геноцид оештыруның чишмә башы да ераклардан килә булып чыга. Күренә ки, китерелгән өзекләрдән ике төрле нәтиҗә чыгарып була. Беренчесе, атеистларга ияреп, барлык әшәкелекләр артында дин, бу очракта христиан дине тора дип. Ләкин бер дин дә начарлыкка өндәми, киресенчә алардан кисәтә, гөнаһларга батмауны кайгырта. Шуңа күрә икенче нәтиҗә – адәм баласының һәрвакыт кимчелекле зат икәнлеген кисәтү һәм тарих дәвамында кылынган иң әшәке гамәлләр артында төп сәбәп – адәмнең хатадан хали булмавына кайтып калуын искәртү. Кыскасы, атеистлар һәм дин тарафдарлары арасындагы бәхәстә кайсы якның капчыгы да буш түгел. Димәк “хөкем итмәгез – хөкем ителмәссез” дигән кисәтү дә актуальлеген тамчы да җуймаган. Ягъни, “Маякчы кызы”ның дәреслекләргә кабат кайтуына өмет бар.