Рустем Зарипов - публицист, автор стихов, рассказов, популярных песен (слова и музыка)

воскресенье, 27 декабря 2015 г.

Зулейха открывает глаза или ГУЗЕЛЬ - ЭТО ПРЕКРАСНОЕ



           

  Гузель – это прекрасное


16 июня 2016 года(газета Звезда Поволжья)
  
     Прочитав критические статьи, споры в Интернете о произведении Гузель Яхиной «Зулейха открывает глаза», на ум приходит замечание Фридриха Ницше о том, что талантливых презирают, а гениям мстят.
     Давайте представим качающийся маятник, помещенный в декардовые координаты, который залетает то в зону «плюс», то в «минус». Значения верхней точки взлетов примерно одинаковы. То есть в природе существует баланс, и если есть в народе личности наивысшей пробы, нечего пенять на то, что имеются и подлецы, коих поискать... И наоборот. Есть высота, есть и пропасть. Человек, закончивший какое-либо учебное заведение, слышал о борьбе противоположностей и о природе вещей в общих чертах. Образы подпольного человека, Фомы Фомича, Свидригайлова, созданные Достоевским, никак не оскорбляют русский народ, не ущемляют чувства национального достоинства ни квасных, ни подлинных русских патриотов. Творения Салтыкова Щедрина, роман Виктора Астафьева «Прокляты и убиты» пока не запрещают. Понятно, что отрицательные герои такие же составляющие народного духа, как и положительные, и они также определяют потенциал живучести народа. Скажу больше, сила и энергия классических произведений кроются в уникальности отрицательных героев.
     По закону omerto только о мертвых следует говорить либо хорошо, либо ничего. Наш татарский народ жив, и в том числе благодаря таким героям, как Упыриха, сумевшая пройти через ад, потеряв девять детей в голодомор и последнего десятого от руки командира продотряда, но все же сохранившая свои гены во внуке Юзуфе, хотя тот официально обзавелся русским отчеством и фамилией и который поступает, о, ужас, не на татфилфак Казанского университета, альма-матер татарских писателей, редакторов татарских газет, журналов, книг, других изданий, некоторых должностных лиц Татмедиа, а едет учиться в Санкт-Петербург...
     Если колебания воображаемого маятника, отражающего национальный дух, незначительны, то и герои напоминают одноклеточных амеб и у такой национальной литературы, да и народа с такой литературой дела совсем плохи. Спасибо Москве за то, что помогла распознать подлинные таланты в случае песенного искусства через проект «Голос», имею в виду Дину Гарипову, Эльмиру Калимуллину, которые до того были востребованы разве что на подпевках у мэтров современной татарской эстрады, в репертуаре которых не в фаворе народные песни, воспетые Тукаем, творения настоящих татарских композиторов, таких как Рустем Яхин, Сара Садыкова, а занимает сплошная примитивная попса из трех – четырех нот, сползающая то и дело на турецкие, цыганские или индийские мотивы, на русские частушки, кантри американских пастухов, будучи абсолютно свободным от татарского мелоса, фольклора.
     Спасибо Москве и за то, что оценила нашу подлинную, талантливую писательницу по достоинству. До сего времени ее произведения не переводили на татарский язык, хотя в толстом татарском литературном журнале «Казан утлары» косяком шли ранее изданные детективные романы Рауля Мир-Хайдарова в переводе на татарский язык, мало имеющие отношение к космосу татарских смыслов, закрывая возможность новым татарским талантам, пишущим на родном языке, путь в литературу, доступ к гонорарному фонду, выделенному государством для поддержания национальной литературы. Скажем, моя повесть «Краснота на лике милиции» из 50 страниц ждала своей очереди около десяти лет. В прошлом году в 7-м номере она была опубликована и отмечена поощрительной премией...
     Не будучи выпускником татфилфака КГУ, не имея мандата депутата с дипломом об окончании того вуза, получить какое-то поощрение на данном поприще дорогого стоит. Первая, вторая и третья премия достались не чужакам вроде меня и не молодым, подающим надежды, а постоянным получателям таких премий на подобных конкурсах, лауреатам Тукаевской премии Батулле, Зульфату Хакиму и Набире Гиматдиновой. Все они на этот раз получили по одной премии. А ведь бывало и по-другому. К примеру, на последнем конкурсе «Татарская пьеса» Зульфат Хаким удостоился сразу трех премий по трем номинациям, о чем сообщается в публикациях в журнале «Идел» N4 и в газете «Безнен гэзит» от 12 марта 2015 года. Прошу прощения, еще одна премия за третье место за короткую повесть досталась преподавательнице будущих татарских литераторов Рифе Рахман, которая отметилась на страницах «Звезды Поволжья» в 2008 году критической статьей «Горький цвет» о деятельности театра им Г. Камала, вызвавшей отклик театрального критика Нияза Игламова там же под названием «Две реальности». Кстати, в моей повести «Краснота на лике милиции», написанной много лет назад, был эпизод, где депутат и писатель Тубэнубэ (что в переводе на русский означает «целует низко») добивается протекции для всех трех премий литературного конкурса. Но редактор счел такую вставку, видимо, за бестактность, или не хотел дразнить гусей и сей абзац  вырезал.
     При полной монополии бывших татфилфаковцев в редакциях у Гузель Яхиной, если бы она писала на родном татарском языке, шансы на публикацию своих произведений, которые не вмещаются в общепринятое клише мэтров критики современной татарской литературы, и быть награжденной, думаю, были весьма призрачны. Очень надеюсь на то, что в 2016 году Тукаевская премия республики достанется писательнице, чей талант уже признан в целом по России, а не переводчице ее знаменитого романа, или кому-нибудь еще с учетом каких то заслуг перед Отечеством. А инкыйраз (по Гаязу Исхаки инкыйраз означает уход в небытие) подлинной татарской литературы, что ярко выразилась падением в разы тиражей татарских литературных журналов и книг, думаю, на совести некоторых наших деятелей, которые, будучи еще студентами, демонстративно сожгли около тридцати книг своих предшественников на свалке, что было описано с похвалой то ли в шутку, то ли всерьез в статье на целый разворот газеты «Татарстан яшьляре» от 3 августа 2013 года известным татарским журналистом Рафиком Юнусом.
     Да, критиковать талантливое произведение просто, ибо нет пределов совершенству. Некоторые соплеменники, читатели и читательницы обиделись на то, что Гузель Яхина изобразила главную героиню забитой восточной женщиной. По логике таких, выходит, и русские читатели также должны вставать в позу за «прогрессивную» героиню Яхиной их национальности, предающуюся в мечети прелюбодеянию. А ведь автор не винит своих героев и не противопоставляет их по национальному признаку, а всего лишь изображает ад, который захватил страну, и на доступном языке подданных данного пространства, смыслах и понятиях доводит до ума своих читателей то прошлое, которое отражает наше настоящее. То, что продотрядовцы автором обозначены красноордынцами, конечно же, коробит сердце и вашего покорного слуги, однако логику автора объяснить не сложно.
     Понятие «орда» благодаря многолетней пропаганде издаваемых школьных учебников (в «Истории Отечества» для 6-го класса, авторы А. Преображенский и Б. Рыбаков, татары представлены людоедами-ублюдками), поток «исторических» книг и фильмов для большинства потенциальных читателей страны стали синонимом абсолютного зла. И в песне, которая начинается словами «Вставай, страна огромная», упоминание о проклятой орде у граждан страны, кажется, не вызывает недоумения. Слава Аллаху, нынешние авторы учебников в прошлом году вынуждены отказаться от многолетней лжи и клеветы на наших предков. Но это вовсе не значит, что потенциальные русскоязычные читатели страны прониклись новыми веяниями. Эти веяния могут и отменить в любое время. Хочу сказать, что Гузель Яхина наградила продотрядовцев таким названием с учетом настроя мозга широкого круга своих читателей, а возможно, и издателей. Она не историк, а литератор, и исторической точности во всем может быть и не стоит от нее требовать.
     Тем более, допуская такую «неточность», под ее прикрытием она провела и запустила в космос смыслов такую отчаянную художественную правду, какая и не снилась нашим патриотичным, правильным, «народным». Приставка «народный» по отношению к писателям и поэтам в республике появилась недавно с подачи депутатов-писателей и поэтов в парламенте, которые сами же и были удостоены в первую очередь этого почетного звания, позволяющего ежемесячно получать десять тысяч рублей помимо депутатских.
     Низкий поклон русским литературным журналам страны, что за пределами республики, за публикацию произведений моей землячки. В нашем основном толстом татарском литературном журнале «Казан утлары» такого уровня романами и повестями уже давно не балуют. Там снова и снова очередной мэтр потчует читателей на четыре номера своими воспоминаниями, в том числе и в формате романа-эпопеи о своей поездке с татарскими писателями, такими же выходцами из деревень, получившими образование на татфилфаке КГУ, в какой-нибудь деревенский клуб и дотошно описывает, о чем они там толковали с «народом», какие отпускали шуточки с претензией на остроумие, ясно что на поверку не первой и даже не второй свежести.
     В романе же Гузель Яхиной описывается удивительная метаморфоза в жизни одного из героев, врача и ученого Казанского университета Лейбы, как однажды над его головой начинает летать яйцо. Потом оно станет садиться на его голову. А потом и голова его окажется в яйце, и этот гуманист-интеллигент привыкает к жуткой действительности, перестает замечать злодеяния, творящиеся вокруг, и становится счастливым. В Интернете, в Википедии – свободной энциклопедии понятию «яйцеголовый» (на английском еgghead) дано разъяснение. В США такое понятие применяется с некоторой иронией по отношению к ученым, несколько оторванным от реальности. Это слово с тем же смыслом пришлось ко двору и русского языка в восьмидесятые годы прошлого столетия, сообщается в свободной энциклопедии. Там приводится и одно замечание Д. Медведева о том, что «новые технологии – это не игрушки для яйцеголовых».
     А ведь такое словосочетание в татарском языке существовало давно, но в просторечии, означая несколько иное значение. Гузель Яхина в своем романе сие понятие, мне кажется, приблизила к исконно татарскому значению. Не секрет, что нынче на многие вещи становится наплевать. То, что футболисту Кокорину платят 6 млн. долларов, и то, что депутаты удвоили себе официальную зарплату, доведя до полумиллиона рублей, нам как-то до лампочки. То, что татарские песни отошли от родного мелоса, татарская литература, судя по количеству, что в конце концов переходит и в качество, стала, по сути, татфилфаковской и депутатской «а ля «Единая Россия», кажется уже многим по барабану. Куда ни кинь, везде клин. Неужели наши должностные лица, избранники народа, которым по должности положено следить за состоянием культуры, литературы, стали яйцеголовыми в татарском значении?
     Наши так называемые звезды стали таковыми? Поэты и писатели тоже? А может, уже все мы без исключения не смогли спастись от такой напасти? Напасти кукайбашства? Иногда я себе задаю некоторые вопросы, к примеру, такие: скажем я, будучи членом Союза писателей РТ, смог бы позволить себе вступить в партию ЕР для того, чтобы стать депутатом? И имея мандат слуги народа, сумел бы изыскать возможность издать свой многотомник, а также ежегодно книги из 600 а то и из 700 страниц якобы о судьбе народа, думах о мире, беседах с людьми вроде себя и минуя книжные магазины, коим они даром не нужны, завалить ими полки библиотек? Понятное дело и там их никто не станет читать, кроме библиотечных работников, которых можно обязать каким-либо образом. Ну а потом, опираясь на отчеты библиотек, мог ли организовать поверх миллионных гонораров и какие никакие бонусы за популярность?
     Мне кажется, перед фактом всеобщей яйцеголовости в татарском значении и открываются глаза у главной героини романа, которое обеспечивает ей и многим гражданам счастье и благополучие.
     Я вырос в деревне Юлбат Сабинского района. События же романа Гузель Яхиной разворачиваются в деревне Юлбаш( последняя буква перевернута?-Р.З.). Автор хотя и родилась, и выросла в Казани, сохранила связи с нашим районом, где ее родители работали учителями. И я горд за свою талантливую, позвольте сказать, землячку и за наш Сабинский район, который выдает на-гора такие личности, как ученый Абрар Каримуллин, актер Шаукат Биктимиров, талантливейшие композиторы Рустем Яхин, Фасиль Ахметов, Хуснул Валиуллин и другие исполины духа. Хочется припомнить и о нашем президенте, отношение народа республики к которому убедительно отразили результаты последних выборов.
     Автор статьи «Зулейха открывает глаза» С.Х. Ахметзянов из Магнитогорска («ЗП» N42), возможно, кое в чем и прав. Но и автор романа имеет право на собственную правду. Гузель в переводе на татарский язык означает прекрасное. Роман же Гузель Яхиной, конечно же, гузель, то бишь прекрасен! Узнал, что «Зулейха открывает глаза» переводят на французский язык. Желаю ее роману завоевать мир! Мир прекрасного...
     Рустем ЗАРИПОВ,
член СП РТ.

На снимке: Гузель Яхина.


Комментарии (31)
Guest, 17.06.2016 в 07:14
%D1%%D1%8C-%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D1%83%D0%BA%D0%B
Троллинг сайта.
Удалено модератором.

Guest, 17.06.2016 в 08:07
%D0%%D1%8C-%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D1%83%D0%BA%D0%B
Троллинг сайта.
Удалено модератором.


Guest, 17.06.2016 в 11:56
nt/%D0%B6%D0%B8%D0%B7%D0-B8%D0%B7%D0%D0%B1%D0%BE
Троллинг сайта.
Удалено модератором.

Guest, 20.06.2016 в 11:28
Наконец-то!
Модератор появился.


Guest, 21.06.2016 в 07:52
1)"талантливых презирают, а гениям мстят".
-Ничего подобного не обнаружили. Читатели её текста высказывают своё мнение и не более. Не надо преувеличивать и раздувать из мухи слона.
2) " По закону omerto". К чему это?
Omertà — взаимное укрывательство, круговая порука) — «кодекс чести» мафии.
3)"который поступает, о, ужас, не на татфилфак Казанского университета, альма-матер татарских писателей",
-Благодаря этому татфилфаку удалось хоть как -то сохранить тат.язык и тат. литературу.Что же в этом плохого???
4)"Спасибо Москве за то, что помогла распознать подлинные таланты в случае песенного искусства через проект «Голос», имею в виду Дину Гарипову, Эльмиру Калимуллину".
-Причём здесь эти девчонки? Их гнобили в Татарии??? Сами они ничего об этом нигде не говорили и не говорят. Приведите факты,please.
5)" Спасибо Москве и за то, что оценила нашу подлинную, талантливую писательницу по достоинству".
-Прежде всего Москва её приравняла к таким как Юрий Рытхэу (от народа чукчи), Фазиль Искандер (отец -иранец, мать-абхазка) и им подобные, другие,писавшие исключительно на рус. язе. Москва их возносила с целью русификации не русских народов, разрушения и окончательного уничтожения национальных культур не русских, в период тоталитарного режима в СССР.
Точно также "вознесли" Г. Яхину, на волне реанимированной имперско-шовинистической русской истерии и агонии русского оккупационного режима.
Цель "вознесения" Г. Яхиной очевидна - восхваление русского оккупационного режима, политики русификации татар и других не русских.
Ты за это благодаришь Москву?
6)"Очень надеюсь на то, что в 2016 году Тукаевская премия республики достанется писательнице, чей талант уже признан в целом по России,"
-Сама Яхина Г. не считает себя татарской писательницей, и развитие татарской литературы вне её интересов. Она называет себя лишь писательницей из г. Казань. Не более. Она занимается развитием русской литературы, пропагандой русского языка, также, как Ю. Рытхэу и Ф. Искандер во времена СССР.Её "вознесли" исключительно для этой цели.
Причём здесь премия Тукая???
7)"Она не историк, а литератор, и исторической точности во всем может быть и не стоит от нее требовать".
-От неё этого никто не требует, т. к. ясно, что она фальсифицирует и искажает исторические факты.
Причина в её историческом невежестве. По факту, она искажает историю татар также, как это делали русские псевдоучёные историки во времена СССР.
8) "Мне кажется, перед фактом всеобщей яйцеголовости в татарском значении и открываются глаза у главной героини романа".
-Увы, но Зулейха так и не смогла открыть свои глаза, также как и Яхина Г.
Более того, Яхина Г. пытается закрыть глаза по невежеству татарам.
9) "Узнал, что «Зулейха открывает глаза» переводят на французский язык".
-Представление о татарах в Европе, в основном по переводам русских фальшивок. Эту традицию продолжают теперь используя современных русскоязычных и прорусских татар типа Яхина Г.
Учитывая то, что о татарах написано крайне много лживых и псевдонаучных фальсификаций, надеемся, татары и это переживут.
10)"«яйцеголовый» (на английском еgghead) "
-Будем надеяться, что Рустем ЗАРИПОВ -,
член СП РТ и писательница Г. Яхина определяться с формой своих голов, до очередного навешивания ярлыков другим.

Guest, 21.06.2016 в 09:54
Женщины -татарки интерпретируют историю татар удивительным образом. Они "выдёргивают" из общего контекста истории какие-то факты или события, типа "жизнь Зулейхи", и делают умопомрачительные выводы с претензией на глобальность.
Подобный пример уже был. Это З. Сайдашева- историк татарской музыки. Она пишет, что профессиональная музыка у татар стала развиваться благодаря русским. Неужели она не понимает, что татары в условиях русского оккупационного режима находятся с 1552 г. Дискриминация татар во всех сферах жизни очевидна. Татары не имеют своего университета. В школах, по сути, тат. язык запрещён.
Нельзя сдавать ЕГ на родном языке.
Это же настоящий фашизм. Даже немцы -фашисты не доходили до такого мракобесия.
Теперь Яхина Г. возносит прелести жизни в условиях русской оккупации. А этот дурачок Зарипов Р. ещё и премию Тукая ей за это жаждет вручит. Что за идиот. Ладно, бабы не имеют логики,так и этот туда же.

Guest, 21.06.2016 в 10:57
Guest, 21.06.2016 в 07:52
Представление о татарах в Европе, в основном по переводам русских фальшивок/
______________________________________________
На англоязычных сайтах по вопросам истории народов в зонах русской оккупации, есть ссылки на новый 7-томник по истории татар. Там о татарах пишут как о пришельцах из Центральной Азии. Ссылки на Кляшторного. Этот учёный до сих пор не может понять, что татары, это -коренные народы Евразии.
Кстати, об этом пишет и говорит Закиев из Казани.
Академия наук РТ на такие сайты не заходит, никто не правит. Вся эта дребедень о татарах распространяется. Теперь Яхина Г. выдаёт "на гора" радости и прелести жизни для татар под русским игом. Полный беспредел.

Guest, 21.06.2016 в 13:38
Обо всем этом,почти 100 лет тому назад,сказал Джавахарлар Неру. "Нет худшего врага для своего народа,чем интеллигент,воспитанный колонизаторами."
Guest, 22.06.2016 в 06:47
Совершенно верно!!!!!!!!!!
Но, народы Индии находились под гнётом британского оккупационного режима 2оо лет.
И этот факт, преподносится историками как факт необычайной живучести индийской культуры.
Сравните с татарами Евразии. Русские оккупационные бандформирования начали уничтожать ВСЁ (!!!), что связано с культурой и историей татар в 1552 г., и продолжается эта мерзость по полной и в настоящее время.

Guest, 22.06.2016 в 10:24
Г. Яхина является,фактически, татарским Рытхэу + Искандер. Баба вроде не глупая, но поверхностная.
Возможно, она поймёт то,почему в некоторых комментариях пишут, что её роман "антитатарский".
Хотя,... если её прикормят, то навряд ли.

Guest, 22.06.2016 в 10:52
Она похожа на Надежду Савченко. Наде́жда Са́вченко — военнослужащая вооружённых сил Украины, капитан. Штурман-оператор вертолёта Ми-24 3-го отдельного полка армейской авиации Воздушных сил Украины .
Преданная дочь украинского народа.

Guest, 22.06.2016 в 19:23
Дешовая манкрутка.
Guest, 23.06.2016 в 07:01
Не следует Яхину сравнивать с Савченко.
Это несравнимо.
Савченко боролась и продолжает бороться за независимость Украины, за свободное развитие украинского языка и культуры. Она из-за этого попала в русскую тюрьму и отсидела срок. Она стойко перенесла все тяготы русского фашисткого режима. Ей всего 35 лет. Она умная молодая женщина, с обострённым чувством справедливости и национальной гордости. Она в совершенстве владеет родным украинским языком. В русской тюрьме её хотели "купить" русские спецслужбы. Ей предлагали огромные деньги за сотрудничество с ними. Надя от всего отказалась, и просто их выгнала из камеры.
А что эта Яхина рядом с ней ?????????
Разве можно её назвать достойным представителем татарской нации??????????????
Это какое-то убожество. Даже не знает родного языка. Сама родом из Казани. Вместо того чтобы показать пример Знания родного языка, она везде с апломбом заявляет, что "нет, не знаю". При этом, она намного старше Нади Савченко.
Она (Яхина)по своему жизненному опыту уже могла давно понять что к чему. Но она этого не делает. Наоборот, она встала на путь унижения и фальсификации истории своего родного народа, который дал ей свои гены.
Её поведение, это- ПАСКУДСТВО в высшей степени, особенно для татар, живущих за пределами Татарстана и России.
Жить в Казани и по всем каналам российских СМИ заявлять, что "не знаю татарского", и при этом строить самодовольную рожу, это -МЕРЗОСТЬ и МРАЗЬ.
Как нам объяснить это нашим детям и татарской молодёжи? Она сама тоже мать, и воспитывает дочь.
Она настоящая продажная сучка.
Да простит меня Всевышний.



Guest, 23.06.2016 в 07:22
Спасибо Москве за то, что помогла распознать подлинные таланты в случае песенного искусства через проект «Голос», имею в виду Дину Гарипову, Эльмиру Калимуллину,//Рустем ЗАРИПОВ,
член СП РТ.
_______________________________________________
Ув. Зарипов Р., пусть эти певицы споют песню под названием "1552", также, как это сделала певица Джамала, спев песню "1944".
Пусть попробует, например, Гарипова Д. исполнить её в Крокус -сити или Градский -холл.
А ты- Зарипов Р. напиши им слова для этой песни.
Не хило??????
Потянешь сделать это достойно, или кишка тонка??????
После этого нам будут понятны твои "спасибо Москве".
Но, сейчас....сплошной нонсенс.



Guest, 24.06.2016 в 07:24
Яхина мечтает снять фильм по своему антитатарскому опусу. Её мечты скорей всего сбудутся. Для антитатарского фильма деньги всегда найдутся. Так что ждёмссс, господа, очередной вариант кремлёвской "Орды".
У русских нацистов "от культуры", это называется "Проект Яхина-2". Особенность проекта в том, что его будут пиарить от имени деятелей татарской культуры. Таковой запланирована сама Яхина, называющая себя татаркой из г. Казани, и специалистом- знатоком татарской истории и культуры.
В этом фильме, татары будут выставлены почти дикими кровожадными животными, живущими в землянках, вокруг черепов животных. За период русской оккупации, благодаря русским благородным деятелям культуры, удалось научить диких татар великому русскому языку, и привить им хоть какие-то элементы культуры. Это удалось прежде всего благодаря созданию смешанных русско-татарских семей, "избавлению" татар от их диких, национальных традиций и обычаев, почти полной ликвидации татарского языка и ассимиляции значительной части татар.
Яхиной за это будут очень хорошо платить.
Кроме этого, подготовят группу так называемых "татарских национальных писателей", вероятно, типа Зарипова Рустема-член(ика) СП РТ, пишущего взахлёб и через каждое предложение "спасибо Москве".
Среди так называемых татарских писателей, таковых найдётся не мало. Им много платить не придётся. Достаточно 10 тысяч. Для Минкульта РФ, это вообще ничего не стоит. Судя по тексту, эту сумму назвал уже сам Зарипов Р.
Кадерле миллеттешлер, эта ситуация требует прежде всего обратиться к истории татар начала XX века.
В этот краткий период возрождения нашей национальной культуры и языка, как известно, также нашлись среди деятелей татарской культуры те, кто по собственному невежеству, узости кругозора, дремучести сознания , внутренней нечистоплотности, склонности к предательству своего народа, присоединившись и продавшись русским оккупантам занимался уничтожением татарских школ, культурных учреждений и наших мечетей. Судя по ситуации, это всё может повториться вновь. Уже нашлась Яхина Г. (добровольно), вовсю кукарекует Зарипов Р.-"спасибо москве".
Что же происходит с татарами?


Guest, 24.06.2016 в 11:16
Скорей всего, этой яхиной насрать на татар, и на все их проблемы. Она делает бабки и пиарит себя.
Ей уже заплатили, точнее купили её.
Она теперь должна отрабатывать эти деньги.
Как можно сравнивать её с Савченко Надеждой ?
Даже речи быть не может. Они не годится Савченко даже в подмётки.
Что может сказать Яхина о гражданских правах татар??? В её книжке даже слабого намёка на этот аспект жизни татар НЕТ.
Ей насрать на все нарушения гражданских и конституционных прав татар.
Причина этого очень простая.
Яхина, это - ограниченная верхоглядка, не понимающая истории татар в принципе.
Ей это и не нужно.
У серьёзного автора возникла бы естественная потребность обсудить исторические моменты книги с историками, которые могли бы вывести её к этим проблемам.Но у неё этой потребности нет и ей это не нужно.
Ей вдолбили в русских школах и в СМИ стереотипы о татарах, и она их выдала. И это говно и есть для неё настоящее знание.
До настоящего ЗНАНИЯ ей ещё ой как далеко.
Это поняли те, кто согласился её издать.
Они увидели, что имеют дело с НЕВЕЖДОЙ, которую можно использовать для текущего идеологического момента. Этот "момент" совпал с текущей необходимостью восхвалять "великое прошлое" русских нацистов, времён тоталитаризма в СССР.
И они её использовали. Ничего более.
Это не имеет никакого отношения к НАСТОЯЩЕЙ КУЛЬТУРЕ. Здесь очевидный идеологический пиар.
Тем более, это не имеет абсолютно никакого отношения к НАСТОЯЩЕЙ ТАТАРСКОЙ КУЛЬТУРЕ И ЛИТЕРАТУРЕ.
Яхина, это и есть забитая, "восточная" женщина, которая по собственному невежеству считает себя продвинутой писательницей сценариев о "тёмной жизни татар". Она описала свои внутренние психологические проблемы и комплексы, ради соответствия стереотипу женщины, в её понятиях "продвинутой и современной", и конечно же не татарской.
Эта книжка больше о внутреннем мире современной татарской женщины, которая не может взаимоувязать то, что слышит и видит в СМИ о татарах, с настоящей историей татар. Это создаёт внутреннюю дисгармонию. Причина этого состояния -НЕВЕЖЕСТВО.
У татар должен быть свой УНИВЕРСИТЕТ.






Рустем Зарипов, 25.06.2016 в 08:25
Как это благородно сворой кидаться на одного, в данном случаи на женщину-писательницу, как это умно ругать хором роман, раскрывающий преступления сталинщины, с минбара радетеля нации, будучи уверенным, что читатели не в курсе высказывания Семюэля Джонсона, о том, что такой патриотизм является последним прибежищем для негодяев. Как это мудро свалить все свои беды, косяки, малодушие и трусость на женщину писательницу и на ее первый роман и как это смело анонимно ругать того, кто выступил против такого позорища для чести и достоинства нашего народа. Нет не все татарские писатели думают одинаково, и писательская организация, пока что еще не секта с единственной правдой. Литература должно походить на море, где кипить многообразная жизнь. А если источник только раз –два и обчелся и с гулькин нос, то получается пруд, или запруда, для пиявок, годный только для обслуживания Дуремаров. Только за счет татфилфака и несостоявшихся актеров расчитывать на полноценную литературу, это конечно мило... Выставить оценщиками литературных произведений на разных конкурсах только мэтров татфилфака, которые учать, образно говоря делать “табуретки” будущих писателей, это выгодно только для писателей- табуреточников. И в редакциях литературных изданий сидят кадры из единственного альма-матер и они отстаивают табуреточные ценности, из за чего тиражы летят в тартарары. Тираж –это рейтинг, и отражает интеллектуальный уровень . Есть шеф свободной газеты “Акчарлак”, с техническим образованием, который сумел сделать тираж с нуля свыше 40 тысяч и есть главный редактор с гуманитарным образованием литературной газеты “Мадина жомга”, тираж которой уже не дотягивает и двух тысяч... Получается соотношение интеллектуального уровня изданий 1: 20. Не интересны наши литературные издания, как это не прискорбно.
...Есть у нас произведения унижающее национальное достоинсто, и они пишутся на нашем родном языке, за счет бюджета, о котором я бегло изложил в статье “Это какой то позор”..., которую решился опубликовать журнал “Идель”, даже разместила в своем блоге на апрель м-ца , но по указанию какого то лица был снят оттуда через 15 дней после размещения и был наложен на ее публикацию табу, о чем меня известил главный редактор. Статью можно найти в моем блоге, если кому интересно. А также можно найти статьи раскрывающие эту тему на сайтах газет “Звезда Поволжья”, “Великая Эпоха”, “Татарстан яшьляре”, “Безнен гәҗит”, журнала «Идел».


Guest, 25.06.2016 в 11:16
Тень на плетень не надо наводить.Вопрос рассматривался не в плане кто талантлив,а кто нет.Об этом пусть спорят литературные критики.Суть обсуждения в том,почему мы татары не имеем полноценной возможности на родном языке поднимать весь комплекс тех проблем которые ставит жизнь перед нашим народом.И главный из них,это сохранение самого народа и его языка. Не нами сказано:есть язык-есть народ,нет языка-нет народа.
И если кто то причисляющий себя к интеллигенции и претендующий на какое то значимое место в народе,проявлящий желание быть услышанным своим народом.Но в то же время не проявляющий уважения к языку своего народа,равнодушный к его третированию,более того не владеющий им,то о каком вообще патриотизме или заботе о своем народе можно говорить в этом случае,да еще пытаться претендовать на какую то роль в деле воспитания своего народа,чем собственно и должна отличаться национальная интеллигенция.
Так что сударь(не эфенди,не иптяш) Р.Закиров,прочтите еще раз неугасимое произведение Г.Тукая "И матур тиль и туган тиль",может тогда не будете говорить,кто пиявка в татарской литературе,а кто нет.А то что какие то статьи власть предержащие запрещают опубликовывать или снимают с публикации,так это они выполняют указание того центра которого вы так сердечно благодарите и считаете какой то путеводной вехой для татар.

Рафаэль, 25.06.2016 в 17:31
Основной посыл Р Зарипова ,Яхина очень талантлива и к тому же женщина ,вполне допускаю что талантлива и верю что она женщина .Вопрос какой прок от этого собственно татарам ,что какая то тетка с татарской фамилией написала роман который вдруг оценили в Москве и 1 канал захотел экранизировать это . С чего такая любовь к Яхиной .Может она написала действительно правдивую историю ,где татар унижают ,оскорбляют за то что они татары ,называют черножопыми ,устраивают гонения на мусулман ,физически и морально уничтожают ,закрывают школы на родном языке ?
Рустем Зарипов, 25.06.2016 в 20:05
Официальная версия обвинителей Гузель Яхиной и ее романа понятна, встали в благородную позу защитника национального достоинства татарского народа. В чем же настоящая причина перевозбужения? Давайте, бегло пробежимся по публикациям на татарском языке в основном толстом журнале “Казан утлары”, форпосте татарской литературы. Отвечают ли они строгим требованиям критиков Гузель Яхиной и ее романа? Возвышают ли они татарскую нацию до небесНачнем с рассказа Искандера Сирази “Брак на небесах”, где речь идет о прелюбодеянии молодого муллы с девушкой, пришедшей в мечеть для изучения Корана, во время пятничного намаза... “Казан утлары” в 2012 году выдал роман , Марата Кабирова, под названием “Единственный и неповторимый”. Ярко запомнился эпизод, как сельчанин с сельчанкой, татары занимаются любовью на навозной куче. Другой сельчанин, который вышел ночью с заботой о своей корове, которая должна была вот-вот отелиться, обнаруживает их, но не мешает действу. И тогда тот мужик позорно уходит , игнорируя протесты партнерши, не достигнув должного результата, “эстафету” подхватывает хозяин коровы и добивается благодарности не совсем знакомой дамы. Марат Амирхан также не ударил в грязь лицом в публикуемых один за другим, своих, исторических как он их представляет, романах. Извольте на пробу один маленький отрывок : “Гаухэршад, что есть в своем арсенале ласки, все выложила. Не комплексовала, не постеснялась: целовала, обнимала, лизала, поглаживала. Булат бек и сам не перекладывал пустое в порожное”. Тут речь идет не про уличных собак, и эти строки не из дневника про случку ценных животных работника зоопарка. Писатель Марат Амирхан так описывает семейные отношения царских особ Казанского ханства состоящих в законном браке, освященных никахом, о которых русские летописцы упоминали бережно, с трепетом , как и полагается их сану... В другом романе Марата Амирхана “Альвидаг” (Прощание), также опубликованном в журнале “Казан утлары” есть забавный эпизод, о том, как Сафа-Гирей хан устраивает учение для охраны своей жены Сююмбике... Оправданность такого включения сомнительна, раз царицу так и не разу не похищали при жизни... Роман Марата Амирхана прихватывает кроме ханских и сегодняшние дни. Автор, царицу Сююмбике декларативно объявляет ровней то Жанна д Арк, то Клеопатре, не вкладывая в ее уста достойные речи, обеспечивающее равенство ее ума и сердца с упомянутыми историческими личностями. А вот отведайте ка да десерт отрывок из его нового исторического романа “Ир - Мамай” (“К.У. 2013 ел” №6, 44 б.) “Снимите штаны! – приказал Тохтамыш. Сперва он справил малую нужду в голову хана.- Вонючему вонючая смерть!” Автор знаменитого татарского хана Тохмамыша ставит на одну с доску с тюремным паханом. Раз татарский хан так поступает с предшественником, наплевав на его высокий сан, на свои родственые узы с ним , каковы могут быть те кто в его свите? И его подданные? В том числе государствообразующий тогда татарский народ? И не ставит ли фантазия автора- завсегдатая “Казан утлары” под сомнение заменитой Яса Великого Чингизхана, прадеда Тохтамыша? В романе Батуллы будущая царица Сююмбике в молодости изображается мужланкой, чуть ли не гермофродиткой. Она скачет на коне, ругается на прополую, а однажды одна дама, приняв ее за парня, лезет к ней в объятия. А каков знаменитый хан Сафагерей муж Сююмбике, грозный воин, победитель многих сражений в представлении Батуллы. Вот отрывок из романа : “ Сафа уже вздурел. Он обнял обе ноги. И почувствовал запах выхухоли. Сафа свою горячую голову просунул между коленок (рабыни)...” Речь идет о хане крымчанине, с юных лет имевший гарем... А потом, в брачную ночь с Сююмбике он снова чувствует запах выхухоли.. .О вкусах не спорят. По мне царица Сююмбике Батуллы, в подметки не годиться Зулейхе Гузель Яхиной. Примеров таких уйма. НО претензии предъявляются только моей землячке. Что движет бездарей? Черная зависть не на последнем месте . С какой стати выпускник татфилфака смеет учить кому как думать , как писать? Апломб бывших троечников деревенских школ просто умиляет.
Guest, 26.06.2016 в 08:25
Вот люмпен-интеллигент этот Р.Зарипов.
Ему ясно сказали,в чем суть претензий людей к его протеже.Эта женщина пытаясь говорит о татарах,сама далека от них,иметь татарское имя и фамилию в паспорте,еще не значит быть татаром.А приводя отрывки из произведений татарских писателей,в доказательстве их бесталанности и отсутствия морали,так по отрывкам не судят сударь о произведении в целом.Такие описания можно встретить в мировой литературе у многих писателей,жизнь есть жизнь и от нее никуда не денешся.В конце концов мы читаем Декамерон и др. подобного рода произведения.Но опять же суть не в этом была,а разговор пошел о том,что человек пытается писать национальный роман,сам будучи далек от своей нации.Салман Рушди написал то,что не приняло иранское общество,но никто не поставил под сомнение тот факт,что он иранец и им остался.То есть мухи отдельно,а котлеты отдельно.
Вы же сударь путаете национальное с художественным,а это не одно и то же.Вы показываете себя типичным совком или современным россиянином(в интерпритации Москвы),для которого национальная составляющая просто пережиток прошлого.В этом то нас и пытаются убедить наши русские правители,закрывая татарские школы,сокращая сферу применения татарского языка и выдавая это за благо для наших детей.Мол им будет трудно будет дальше получать образование на русском языке.А почему не на своем татарском,это опускается.Вы пишите,что хотите,соответственно своему уровню понимания и воспитания,вам это никто не запрещает,но не надо навязывать татарам свое мнение,выдавая себя за факел,призванный освещать "неграмотный татарский мир".

Рустем Зарипов, 26.06.2016 в 11:42
На счет люмпеня мой оппонент погорячился. Судя по всему он и есть люмпень, атряк-алям, который действует подло , анонимно, переходя на личность. Люмпеням свойственно также сворой кидаться на одного. Я пишу открыто, и мне не указ мнение малограмотного графома. Люмпенем мне не стать из за благородства крови, о чем сообщил , со ссылкой на источник 1915 года Талгат Назми, в своих статьях, в том числе опубликованной в “КУ”. Вот поэтому я и пишу открыто. Шажэрэ по материнской линии изложена в книге Шигабуддина Маржани .Мой оппонент предлагает мне написать патриотическую песню для своего народа. Я его написал, ( и слова и музыка мои) песня называется “Волк”, исполняя которую Салават в 2004 году был удостоен гран –при, в фестивале “Татар җыры”, клип можно найти в интернете. Пусть едет с ней в Евровидение, я не возражаю. Тексту песни дал высокую оценку Айдар Халим, настоящий поэт и подлинный борец национального движения в своей статье ,которую опубликовала газета “Шахри Казан”. Оппонент перепутал также адресат получателей литературных премий. Они достаются людям из обоймы. И больших и малых. Подряд. Получив Тукаевскую не брезгуют и премиями помельче. Лишь бы не доставались новым. молодым. Вот они и доводят нашу литературы до инкыйраза. А вину решили списать на Гузель Яхиной. Это же классика детектива: сначала идет внедрение “крота”, потом его реализация (путем нанесения урона), а потом его выводят, свалив вину на другого.Что такое обойма и кто там, дал понять Р.Юныс, в своей статье “Бомба которую взорвал Файзуллин”, опубликованный в газете “ТЯ” на целый разворот от 3 августа 2013 г., где речь идет о сожжение книг. Нынче наградили Тауфика Айди посмертно. Создав такой прецедент, не собираются ли , те кто в обойме обеспечить получение бонусов и после своей смерти. Если цель благая, нужно было начинать восстановление справедливости с Гулливера нашей литературы Адлера Тимергалина.
Мой оппонент со своей татфилфаковской правдой, носиться как дурак с торбой давно,и думает что он носитель истины. Но подобным “пророкам” народ не прислушивается, не замечает, так как слишком мелкие и тщедушные.


Рафаэль, 26.06.2016 в 15:52
Все мы виноваты в позорном положение татарского народа. Но надо расставлять правильно приоритеты .На первом месте кяферская Россия со всеми ее царями попами ,секретарями кпсс , Путиным с его русским миром 2 продажные служилые татары, ханы и руководители 3 бездарные и продажные деятели культуры 4 собственно сам народ у которого мужчины в своей основе или алкаши или подкаблучники .
Рафаэль, 26.06.2016 в 16:04
Кяферская Россия совершила чудовищные преступления перед татарским народом и довела его до нынешнего состояния . Пусть напишет об этом а так это полуправда . Время пришло написать книгу об этом надеюсь найдется и настоящая " Яхина " которая напишет об этом .
Guest, 26.06.2016 в 16:13
Сударь,да в вас просто кипит обида на кого то,не признающего вас значимым писателем.Меньше хвастовства и самовосхваления сударь.И опять вы ушли от того с чего начался спор.А именно,кто такой национальный писатель и его ответственность перед своим народом.Не крутите задом сударь.
Писатель , 27.06.2016 в 00:11
Кто он неистовый изобличатель женщину писательницу? женоненавистник? Тем более про мужской зад заговорил...Писатель филолог -сексист? Или проктолог-любитель в придачу?
А гениальный роману возвышающий татарский народ быть! Союз писателей заказал и выделил некоторым своим авторам почти половину Тукаевской премии каждому за создание таких произведений. Да, авторы ожидаемых гениальных произведений выбраны их когорты филологов. Ркаил еще не сдал работу. Вот с них и спрос. Пусть выходят на мировую арену.Оставьте Гузель в покое, не выдвинули на вашу Тукаевскую премию, не полезла она нарушив вашу очередь из 300 с хвостиком членов .


Guest, 27.06.2016 в 07:16
Рустем Зарипов, 25.06.2016 в 08:25
Как это благородно...
__________________________________
Всё же Зарипов так ничего и не понял.
В любом случае, Яхина Г., это не татарская литература.

Guest, 27.06.2016 в 07:23
Рафаэль, 26.06.2016 в 16:04
"... а так это полуправда . надеюсь, найдется и настоящая " Яхина " которая напишет об этом .
______________________________________________
Ув.,Рафаэль.
Речь именно об этом.
Будем надеяться, и работать во благо нашей- татарской нации.
Всякие зариповы, яхины и им подобные уже уходят в прошлое.
Переживём и этот "роман".



Читатель, 28.06.2016 в 01:48
Уважаемый Писатель у Вас хромает аналитика. "Критик" и автор статьи возможно "работают" в тандеме. Один якобы критикует, а другой лупит своих недругов, отталкиваясь от "критики". "Критик" ведь подставляет тех, кого якобы "защищает. Ну а если "критик" негодует искренно,его просто жаль. Возможно он был бы счастлив, если бы ты был прав на счет его "предпочтений". А что, если несчастный "ходит" под себя, и ему есть за что и есть чем кидаться.А настоящий татарский роман есть кому создавать. Нынче самая востребованная писательница -это Зифа Кадырова,в любой библиотеке подтвердят.
Писатель, 30.06.2016 в 01:23
Этот критик -услужливый ....., только и всего.
Рустем Зарипов, 30.06.2016 в 12:03
Пишут, что в некоторых фирмах Японии ставять маникенов из резины, похожих на босса. И любой рабочий или инженер может выпустить пар, что накипело у него на душе, избивая резиновую ипостась супостата. У нас найдено решение попроще. Снос дома в котором жил в последние свои 7 лет Тукай, спуск в подвал магазина татарских книг, спуск под землю метроройных машин под землю, символично назвав их Сююмбике и Алтынчеч, осуществление плана доведения поголовья свиней в татарских селах до миллиона голов, доведение татарской песни и литературы до абсурда , освоение узким кругом лиц государственных вложении на развитие литературы узким кругом лиц, перечень можно продолжить, вызывает множество вопросов. Раньше роль маникена для битья в печати возлагалась на представителя РИСИ Раиса Сулейменова, который никаким боком не влияет на происходящее... Но бить поверженного подло. И неожиданно подвернулась писательница на взлете , которая своим талантом засветила убожество местных “гениев”, поставив в положение мокрых куриц ... Вот они, вкупе своими услужливыми чуваками и восполошились...
                
  
     

пятница, 27 ноября 2015 г.

Гүзәлнең Гүзәл романы


Рус әдәбияты дәрьясында кыргыз халкының ак корабын иңләтеп-буйлатып йөздергән Чыңгыз Айтматов дәрәҗәсендә ил, дөньякүләм танылырлык егәрле милләттәшләребез юк иде бугай? Дөрес, Чыңгыз Айтматовның әнисе татар дип горурланабыз, әмма ләкин ул барыбер — кыргыз әдибе, кыргыз мәгънәләре галәме гизүчесе. Миллилекләрен саклаган хәлдә рус телендә иҗат иткән, СССР халыклары олылап таныган Олжас Сөләйманов, Фазиль Искәндәрләр биеклегендә дә “үсепеснекеләр” күренмәде кебек. Әлбәттә, руслашкан татарларыбызга кытлык кичермәдек, андыйлар арасында әдәбият эргәсендә уңыш казанучылар да булмады түгел һәм татар әдәбиятын яшәтү хакына дәүләт химая иткән төп әдәби журнал — «Казан утлары» битләрендә Рөстәм Кутуй, Рөстәм Вәлиев кебек кан һәм җан тарту омтылышлары сиземләнгән авторларның әсәрләренә урын да бирелгәләде. Рауль Мирхәйдәровның күптән китаплар булып чыккан детектив романнарына үз телебездә казганучы әдипләребезнең төшенә дә кермәгән мәйданнар бирелүе бераз гаҗәбрәк, билгеле. Мөгаен, журнал хәдимнәренең нияте изге булгандыр, русча язучы милләттәш авторлар иҗаты хисабына соңгы елларда йончый төшкән татар әдәбиятын котайту теләге алгысыткандыр аларны. Тик, шулай ук рус телендә язучы, Тукай бүләге лауреаты Диас Вәлиевнең Татарстандагы әдәби һәм мәдәни вәзгыятьне колачлаган “Чужой” романы, янә килеп, Локман Закировның “Мостафа”сы һәм башка җитди проза әсәрләре мөхәррият игътибарыннан читтә калуы әлеге талантлы авторларны рәнҗетмәде микән?
Яшерен-батырын түгел, машинамда барганда “Болгар” радиосын сирәк-мирәк тыңлаштырып азапланам. Башка татарча радиодулкыннар килеп җитмәгәч, кая барасың ...Анда исә өзми-куймый үзреклама азу яра. Әледән-әле ”Без Татарстанда беренче!” дип белде рәләр һәм автоматтан аткан тизлектә “союз үзәге мәгълүматы буенча” дип тә өстиләр. Язучылар Союзында ул хакта сүз барганын хәтерләмим, Советлар Союзы яшәүдән туктады, нинди союз үзәге күздә тотыладыр, очына чыгасы килә. Интернет уздырган илкүләм “Рунет премиясе ” радиолар бәйгесендә дә “Болгар” радиосы әллә ни ялтырый алмады шикелле. Арттан беренчелекне алу хакында үзенчәлекле шаярту ихтималы булуын да күңел кабул итми. Вакыт-вакыт, гражданины булганга күрә дәүләт тарафыннан минем өчен дә химая ителүче әлеге каналның кирәге барлыгы-юклыгы уйландыра. Элеккеге, көнебезне “Казан сөйли” дип башлаган “Татарстан” радиосыннан аермалы буларак, Хәйдәр Бигичев, Илһам Шакиров, Әлфия Афзалова, Фәридә Кудашева, Таһир Якупов һәм башка асыл җырчыларыбыз башкаруында классик җырларга, Заһидулла Яруллинның Тукай маршына, Рөстәм Яхинның инструменталь әсәрләренә, романсларына артык исе китмәгән, “Тел күрке сүз”, “Театр микрофон алдында” кебек җитди тапшырулардан, атаклы артистларыбыз укуында әдәби җәүһәрләребез белән таныштырудан азат радионың кирәге бармы соң миңа, юкмы? Кушылып, күтәреп алырлык хакыйкый милли моңнарыбыз салынган җырларны үзешчән җирлектә булса да оныттырмауны кайгырткан “Җырлыйк әле” тапшыруына нокта куелганнан соң ТНВ телеканалының минем өчен кирәге калдымы? Алай да, оныкларым хакына шул каналда, балаларны туган телебезгә татарча-русча җырлатып өйрәтә торган тапшыру баруы хакында ишеткәч, дүрт онык бабасы буларак берсе белән танышасы иттем. Һәм тапшыру байтак сорауларга урын калдырды. Эфирга чыкканчы ниндидер экспертиза уздымы, сертификат, һич югы абруйлы педогоглар бәясен алдымы икән ул проект? Мондый ысулда туган телгә өйрәтү, аңа мәхәббәт уяту мөмкин хәлме? Белгечләр фикере нинди? Дәүләт тарафыннан бюджет хисабына матди чыгымнар тотылган әлеге эшчәнлеккә ниндидер критерийлардан чыгып нәтиҗә ясалачакмы? Киң җәмәгатьчелек фикере белән кызыксынуларына өмет бармы? Әйтик, “Голос” бәйгесендә җиңгән, моңыбызны тирәнтен аңлаучы Сәйдә Мөхәммәтҗанова, Динә Гарипова, Эльмира Кәлимуллина кебек Русиякүләм танылган талантлы шәхесләрне татарча телеканалга эшкә чакыру, тамашачыларны җәлеп итү ягыннан отышлырак булмас иде микән? Элек бит Татарстан телевидениесендә, кайсы тапшыруны гына алма, татарчалары мөкәммәл, буйсыннары зифа, ягымлы тавышлы асыл затлар казгана иде шикелле. Зөһрә Нигъмәтуллина, Наилә Ногмановалар онытылмый. Радионы Гәү һәр Камалова, Айрат Арслановлар гөрләткән чорлар булды.
Матбугат битләрендә “Болгар” радиосы тапшыруларына үзенчәлекле мөнәсәбәт белдерүләр әледәнәле күренгәләп тора. Арада “Т.Я.”да басылган, “чәкчәкләр” хосусында Дания Шәрипова мәкаләсе иң тәэсирлесе булды дип саныйм. Хәл үзгәрсен өчен нәтиҗәне бәян итү генә аз, сәбәпне тәгаенләү шарт, күрәсең. Ә анысын аныкларга әллә мантыйкый фикерләвебез, әллә кыюлыгыбыз җитенкерәми...
Сораулар күп. “Т.Я.” битләрендә дә, башка басмаларда да байтак укучылар үзләрен борчыган, төрледән-төрле тармакларга караган һәртөрле сорауларга җаваплар эзли. Нишләп алай? Ник алай? Ни өчен шулай? Русча мәктәп тәмамлаган бистәдәшләрем әйтмешли, “нишләп алай сун ул?” Ә җавапларны, ышансагыз ышаныгыз, юк икән юк, Гүзәл Яхина романыннан табып була! Ул язган “Зөләйха күзләрен ача” әсәре быел Русиядә “Ел китабы” булып танылды һәм илкүләм “Зур китап” бәйгесендә финалга чыкты. Рәхмәт Мәскәүгә, чын җырчыларыбызны танырга булышкан иде, инде чын әдәбиятчыбыз булуы хакында чаң сукты... Әлеге роман инде француз теленә тәрҗемә ителеп ята һәм аның дөньякүләм танылачагына да шик юк.
Яхина Гүзәл Шамил кызы Казанда туган, Казан дәүләт педагогия институтының чит телләр факультетын тәмамлаган. Хәзерге вакытта Мәскәү кино мәктәбе студенткасы. Моңа кадәр язган әсәрләре “Нева”, “Сибирские огни”, “Октябрь” журналларында дөнья күргән. “Зөләйха күзләрен ача” романын мин бер тында укып чыктым. Автор татарның авыл шартларындагы дөньясында колач салып йөзә, милли гореф-гадәтләрне, кигән киемнәрне, тормыш-көнкүреш итү рәвешен — шаккаткыч хәл, энәсеннән җебенәчә белеп һәм яратып тәфсилли. Ул тапкан образлар бар да тере, егәрле, һәркайсының үз дөньясы, сөйләме, шаярту һәм ярсу-дулауларына кадәр үзенчәлекле. Әсәрдә кайбер сүзләр, әйтик, урман, чаршау, күлмәк һәм башкалар татарча бирелеп, азактан сүзлек китерелә.
Утызынчы елларда кулакларны сөргәннәре хакында укыган, ишеткән бар. Ә менә ничек сөргәннәр, нинди михнәтләр кичереп ахыргы пунктка килеп җиткән ул кешеләр, анда аларны ни көткән, болар хакында бу дәрәҗәдә тәфсилле әсәр очраганы юк иде әле. ...Күз алдыгызга китерегез, авыл халкын таларга кораллы төркем (продотряд) килә. Килүчеләр үз рейдларын, шаярып-көлеп, “раскулачка” дип кенә йөртәләр. Кем карыша, урында атып үтерәләр. Кышмы, җәйме дип тормый сөрелүгә мәхкүм гаиләне ат арбасында яки чанасында алып чыгып китеп, галәмәт авыр шартларда кундыра-төндерә ничәдер тәүлек илткәч, төрмәгә урнаштыралар. Анда күргәннәре бер романлык булып, үпкәләре авызга килде дигәндә товар вагоннарына төяп, каядыр озаталар. Поезд станция саен туктый-туктый бара. Тукталышларда атна-ун көнгә тоткарлану гадәти хәл. Станцияләрдә аларга ашау продуктлары бирергә тиешләр, имеш: ике көнгә бер тапкыр ашату каралган. Ә тимер юл җитәкчеләре кайнаган судан калганын арттырырга атлыгып тормыйлар, “кулаклар планы арттырып үтәлә, каян җиткерик”, дип акланалар һәм ГПУ озатучысын, “нәрсәгә кайгырасың халык дошманнары өчен” дип тә “оялталар”. Һәм шул рәвешле “сәяхәт” алты айга сузыла! Сөрелүчеләрнең юлда кырылган иптәшләрен күмәргә хәлләре чамалы, вакыт та аз бирелә... Мәетләр күмелер-күмелмәс каберләрдә юл читендә сибелешеп артта кала тора, ә исәннәр алга, билгесезлеккә бара... Әсәрдә әтрәгәләм хакимиятнең булдыксызлыгы һәм кансызлыгы киләчәкне, шул исәптән безнең яшәешебез “һава торышын” да билгеләячәге ике икең дүрт дәрәҗәсендә ачып салынган...
Зөләйха кайнанасын убырлы карчык дип исәпли һәм ул рус телендә “упыриха” исеме астында бирелгән. Татарча убыр белән русча упырь билгеләмәләренең тамырлары уртак, күрәсең. Йөз яшьлек сукыр карчыкның явызлыгын 1921 елгы ачлыкны тугыз баласын җуеп кичүе белән аңлап та, аклап та була. Милләтебезне ансат кына гаепләп остаручылар өчен дә үткәнне искә алу урынлы булуы орлыгы салынган әлеге әсәрдә. Упыриханың исән калган бердәнбер төпчеге, Мортазасын продотряд командиры атып үтерә, килене сөрелә, үзе бер караучысыз хәлдә үлемгә мәхкүм ителә, хәлбуки исән кала...
Мин җан тетрәткеч әлеге әсәрнең эчтәлеген сөйләп чыгарга җыенмыйм. Хәлбуки үземне иң нык кузгаткан төше хакында әйтми кала алмыйм. Казан университеты укытучысы, табиб һәм галим Лейбаның (нимес милләтеннән) язмышы үтә дә гыйбрәтле һәм беркадәр Булгаков ысулында бәян ителә. Көннәрдән бер көнне ул башы очында күкәй очып йөрүен күрә. Тора бара күкәй аның башына куна башлый. Аннары аның башы шуның эчендә үк кала... Һәм мөхтәрәм Лейба әфәнде канэчкеч режимга күнегә генә түгел, аның яман якларын гомумән күрми, коточкыч хәлләр барган мохиттә үзен бәхетле итеп тә тоя башлый. Интернетта, “Википедияирекле энциклопедия”дә яйцеголовый (инглизчәсе еgghead) дигән төшенчәгә аңлатма бирелгән. Мондый төшенчә АКШта артык акыллы, реаль тормышны онытып куючан интеллектуалларга, галимнәргә карата көлемсерәүлерәк тонда кулланыла. Әлеге сүз рус теленә 1980 елларда нәкъ шул мәгънәдә кабул ителә. “Википидия” сылтамасында Дмитрий Медведевның да «новые технологии — это не игрушки для яйцеголовых» дигән шәрехләмәсе китерелгән. Хәлбуки ошбу гыйбарә татарда күптән бар һәм рәсми, әдәби телдә кулланылмаса да, гавәм телендә актив әйләнештә йөри. Тик инглизләр фәһемләгәнне белдерми, ә башкарак мәгънә йөге йөртә. Ә Гүзәл Яхина әлеге төшенчәне күпмедер дәрәҗәдә татарча мәгънәсенә дә якынайта төшкән...
Кем ничек уйлыйдыр, әмма ләкин илебездәге күрәләтә гаделсезлекләргә байтагыбызның исе китми башлады түгелме? Әйтик Кокорин фамилияле футболчыга 6 миллион доллар хезмәт хакы билгеләнгән. ...Депутатлар үзләренең хезмәт хакларын икеләтә арттырып, ярты миллион сумга күтәрделәр. Һ.б., һ.б. ш. и. Аның ише хәлләр турында, барысын да сайрап, йөрәк бозуның хаҗәте юк, матбугат чаралары, гади халыкны үртәү, ирештерү максатында микән, андыйны даими җиткереп тора. Һәм фактлар берәүне дә ярсытмый, йөрәген урыныннан кузгатмый, кубармый. Кая бакма, барма – битарафлыкка төртеләсең яки сөрлегәсең. Ни аяныч, туган телебез, әдәбиятыбыз, милли моңнарыбыз хәле дә мөхтәрәмнәребезне борчымый. Бәлки тормышыбызны һәр яклап кануный яклау дәрәҗәсендә кайгыртырга тиеш вазифалыларыбыз һәм вәкаләтлеләребез Гүзәл Яхина тасвирлаган кәсафәткә дучарлардыр? Бәлки йолдыз исәбендәгеләр дә аннан коры калмагандыр?.. Бәлки һәммәбезгә дә фәләнбашлык яныйдыр яки хас уктыр? Кыскасы, Гүзәл Яхинаның ил таныган әсәреннән гафил калмасагыз икән, мөхтәрәм укучылар. Кызыксынучыларга интернетка «Зулейха открывает глаза» дип кереп, аны укыы башларга, заказ биреп китабын алдырырга да мөмкин. Белмәссең, төп әдәби журналыбыз хадимнәре бу гаҗәеп әсәрне туган телебездә татарча укучыларга җиткерүне дә хәл итеп куярлар, бәлки...

среда, 4 ноября 2015 г.

ҖӘЛИЛ ХӘЗРӘТ ЫШЫГЫНДА БЕР КӨН

 



          беренче  тапкыр Җәлил хәзрәтне 1992 елның азагында, Казанның яңа аэропортында  күрдем. Ул анда 4-6  сыйныфтан булган 14 баланы Төркиядәге Морадия мәдрәсәсенә  озатырга килгән иде. Үзем исә , “Төркиягә йөз бала!” чакыруы буенча  дөньяви төрек лицейларына юнәлүче балаларның әти-әниләре арасында . Бу эшне, проектны диикме, профессор Фәрит ага Йосыпов оештырды. Әйтүенә караганда  балаларыбызга чит илгә чыгу өчен визаларны ул  күп кыенлыкларны җиңеп,  урау юллар аша юнәткән.  Казан –Истанбул рейсы  сәгате чыкты,  ә регистрация башланмый да башланмый. Китәсе очкычның булу-булмавы да мәгълүм түгел...  Байтак вакытлар узды. Кемдер аэропорт җитәкчесенә барырга, кемдер Шәймиев М.Ш. приемныена телефоннан чылтыратырга кирәк, ди. Татар балаларының чит илдә белем эстәвенә Мәскәү каршы икән, дигән имеш-мимешләр дә таралды. Менә бер мәлне Җәлил хәзрәт  карамагындагы  ундүрт  нәни малай  аэропорт идәнендә намазлыкларын җәяргә кереште. Гаҗәеп, көтелмәгән күренеш,  булды ул аларның саф саф тезелеп, шартын китереп иелщ-тора намаз укулары.  Нурлы карашлы  балалар бар да Тукай  шәкерт булган замандагы сыман кәзәкиннәрдән иде . Бәлкем, миңа гына шулай тоелгандыр... Һәм сабыйлар тарафыннан намаз тәмамланып, догалары кылынгач, ул кабул булды ,  очкычка утырырга хәбәр иреште. Күпчелек, шул исәптән мин дә дингә көлеп кенә карый идем әле ул чакларда. Әмма шушы вакыйга дәһрилектә каткан күңелләребезне  йомшарта төште шикелле. Дөньяви лицейларга җыенган балаларны гына түгел, мәдрәсәгә укталганнарны да чит илгә алып чыгуны Фәрит ага Йосыпов хәл иткән булып чыкты. Хәзерге акылым белән уйлыйм, Татарстан балаларына чит илдә яхшы белем алуга тәүге тапкыр  юлны Җәлил хәзрәт һәм аның  шәкертләре дә ачышты , ләбаса...
         Аннан соң әлеге мәшһүр хәзрәтне Мичәнбаш авылы , Шәмәрдән бистәсе мәчетләрен ачканда,   туган авылы Бөрбашта уздырган илкүләм балалар сабан туйларында күргәләдем һәм   алган тәэсоратларымны  матбугатта бүлешкәнем  дә булды.
          Быел, тугызынчы октябрь көнне,   мин фәкыйрьне, язганнарымны хуп күреп микән,  мәшһүр  хәзрәт    кунакка чакырды. Аның бер вәгазендә ишеткәнем бар иде , ниндидер   дәрәҗәле әһелне  кемдер шулай дәшкәч, ул өч шарт куйган, “төрмәгә япмыйсыз, агу ашатмыйсыз, патшалар белән бер табында утыртмыйсыз”, дип.  Әйтергә теләгәне : үз вакытым белән кайтып китәм, тамагым туйгач, кыстамыйсыз  һәм балаларыгыз белән бер табынга утыртмыйсыз. “Хәзер минем балам сезгә меңгә хәтле санап күрсәтә”,  кебек  сюрпризлардан  сакланган,  ягъни мәсәлән . Мин инде хәзрәткә  шартлар куймый гына, ни булса шул булыр,  дип  тәвәккәлләп,  машинама утырып,   әйтелгән сәгатьтә чакырган тарафка  чыгып киттем.  Бөрбаш , яшәгән бистәмнән ерак түгел, урман артында гына, ике йөз иллеләп хуҗалыкны берләштереп шактый  мәйдан били торган авыл.  Анда йортлар таза, урамнар асфальт түшәүле,  өчме, дүртме күперләре генә бар… Алдынгы районының бу төбәгендә дә  уңган-булган, һөнәрле кешеләр җир җимертеп яшәп ята, эшмәкәрләре алып-сатуга гына капланып калмыйча, җитештерү тармакларын да үзләштергән, традициядәге иген игү, яшелчә үстерү, ит, сөт, май булдырудан тыш,  ит ыслау, ат казылыгы ясау, такта яру,   агачтан эшләнмәләр  җитештерү кебек  кәсепләрдә дә үзләрен раслый  алганнар. Мәчетләре  “ валлаһи бар”, дип кенә түгел, ихаталы, биек манаралы һәм барлык уңайлыклары хәл ителеп, иркен итеп  төзелгән.  Гараж “оялаган” аскы катта,  кием  салу урыны һәм тәһәрәтханәдән тыш, яшь диндарларга  авыр атлетика белән шөгылләнү өчен тиешле шартлары тудырылган спортзалга да урын   табылган .   Гыйбадәт кылу залы идәннәренә затлы келәмнәр түшәлгән, эчке бизәлеш  күркәм,  ә түшәмдәге  матур  люстралар   андагы  тыйнак ямьгә нәзакатьлелек саркыта  .
            Хәлбуки, без экскурсиягә мәктәптән керештек. Бөрбаш авылы  урта мәктәбе,  корылышы, тышкы, эчке планировкасы  бизәлеше һәм эчтәлеге белән дә таң калдырды. Биредә, Җәлил хәзрәт тырышлыгы , мәгънәле район җитәкчеләре булышлыгы  һәм хәерхаһлыгы белән байтак еллар  ислам тәгълиматына нигезләнгән әхлак дәресләре укытыла һәм  хәзрәт үзе дә  хәлфәлек итә булып чыкты.  Уку әсбабы буларак файдалана торган, Татарстан фәннәр академиясе исламны өйрәнү үзәге чыгарган 1-4 сыйныфлар өчен “Ислам тәрбиясе” атлы 257 битле, төсле, затлы дәреслек китабының 1 нөхсәсен миңа да бүләк иттеләр. Мәктәп  балаларының йөзе нурлы, карашлары якты,   ислам  тәгълиматы кушканча безне сәламләп узалар. Укытучылар һәм мәктәп мөдиренең  Җәлил хәзрәтне   хөрмәт итүләре, уртак мәсләктә булулары  җавапларыннан, хәрәкәтләреннән, ишарә- ымнарыннан ук сизелә. Хәзрәтне олылауларның нигезе саллы, әлбәттә.. Заманында  ул Бөрбаш авылы урнашкан совхозда  дин  әйдәре, рухи юлбашчы булудан тыш,  хуҗалыкның матди ягын кайгыртучы баш икътисадчы,  аннары совхозның комммерция буенча директор урынбасары  буларак   нәтиҗәле эшләгән, авыл урамнары, юллары, күперләре төзеклеген , чишмә, күлләр каралуын , мәчет,  урта мәктәп салдыруларны, спорт корылмалары булдыруны кайгырткан, башлап йөргән; финанс юллап, йөз суы түгеп  биек ишекләрне  шакыган, җөмһүриятнең беренче  җитәкчесенә дә барып җиткән. Тормышта  бер эш тә шома гына бармый, түземлелек , тәвәккәллек , үҗәтлек  һәм тапкырлык та  сорала  алда куйган изге максатларга  омтылганда. Әйтик, мәктәп өчен  акча каралу мәсъәләсендә ул М.Ш. Шәймиевтан уңай җавапка ирешеп, озак та үтми, Татарстанның   беренче президенты үз вазифасын калдыра.  Һәм  төзелешне финанслау мәсъәләсе һавада асылынып кала. Бер мәлне, мәгълүм күңелсез вакыйгалардан соң Татарстанда яңа мөфти сайлау мәсьәләсе кабыргасы белән торып баса.  Һәм җөмһүрияттә иң зур абруйга ия дин әйдәре буларак, әлеге  вазифага аны кодалыйлар. Казан уртасында  зур йорт, текә машина, йомшак кәнәфи белән кызыктыралар,  кыстыйлар, үгетлиләр һәм кисәтүләр дә булмый калмый... Ахыр чиктә Җәлил хәзрәт,  җавапны , нинди төш күрүенә карап әйтергә ризалаша.  Төшендә , хуш исләр бөркеп торган , пешкән, кып-кызыл дуңгыз ите тәкъдим итүне күрә. Һәм шуңа нигезләп, кызыктыргыч тәкъдимнән катгый рәвештә баш тарта.  Баш тартуын раслар өчен җөмһүриятнең яңа  җитәкчесенә  дә керергә  туры килә аңа.  Хәзрәтебез, президентка, тиздән универсиада булачагын  искәртеп, ул урынга чит ил кунаклары белән гарәпчә иркен  сөйләшә белә торган  яшь кеше кую мәслихәт икәнлеген дәлилли һәм кабаттан, Бөрбаш урта мәктәбенә бина төзү өчен финанс мәсъәләсен  кузгата,  элгәре М.Ш.Шәймиев  вәгъдә иткәнне хәл итүен  үтенә.  Һәм максатына  ирешә.
              Таштан салынган, зур, заманча мәктәп бинасының ике спорт залы бар. Каратэ белән шөгылләндерүче остазның Балтачтан килеп-китеп йөрүе хәл ителгән.  Авылда яшьләр генә түгел,  өлкән яшьтәгеләр дә  кәшәкә селтәргә ярата биредә. Шуңа ахры, мәктәп ихатасында   хоккей мәйданчыгы һәм яктырткыч прожекторлар  һөнәри спортчылар ярышларына җавап бирерлек дәрәҗәдә корылган.  Мәктәп коридорлары киң,   бүлмәләр зур, якты һәм иң мөһиме –түшәмнәр  биек.  Анда төрле-төрле фән-предметлар өчен һәм  хезмәт дәресләрендә  ир балаларны  агач һәм тимер эшләренә өйрәтүгә зарур  станоклар  белән җиһазланган , ә  кызлар өчен  аш-су  әзерләргә, тегү-чигүгә өйрәтү өчен   кирәк -ярак, эш кораллары, материаллар белән тәэмин ителгән  цех сыман  кабинетлар   иң югары  таләпләргә җавап бирешле.  Анысы да монысы, биредә, намаз укучы  остазлар һәм балалар өчен    махсус  бүлмә дә бар.
              Мәктәптән чыккач, хәзрәт белән Бөрбаш һәм Сәрдегән авылларындагы, гөмбәзле зиннәтле корылмалар калкытып бизәлеп эшләнгән,   таш юллар, сукмаклар, киртләч баскычлар белән тәэмин ителгән, диварларына  Коръән  аятьләре чигелгән чишмәләр күрергә киттек.   Сәрдегән чишмәсенең суын кушучлап эчми дә түзеп булмады. Сәяхәт иткән чагыбызда юлыбызда кем туры килсә дә, калдырып китте юк,  һәм мәрхәмәтле хәзрәт аркасында миңа да   байтак рәхмәтләр яуды...
               Минем үз илебезне  гизгәнем  һәм чит илләрдә дә булгалаганым бар. Быел да Төркияне ике урадым, соңгысында  Анталья  төбәгендәге матурлыкларга мөкиббән булып кайттым.  Хәлбуки, шуны төшендем, чит илдә күңелгә хуш нәрсәләргә сокланасың, ә үзебездә, хозурлануыңа өстәп халкың өчен куанасың һәм горурланасың да икән...
            Мәчеттә җомга намазы вәгазе  ярыйсы ук тәэсирле яңгырады. Хәзрәт   әйткәннәрнең күбесе  турыдан туры миңа  кагыла булып аңлашылды. Кем белә, башкаларга да ул шулай тоелгандыр, остаз һәр тыңлаучысы күңеле түренә  юл таба беләдер?...Хөтбә тыңлаганда үзем сизгән, үз- үзем алдында да ризалашырга  кыймаган  тискәре сыйфатларым  булуын эчтән  танып, әледән әле көрсенгәләргә  туры килде ...  Азактан хәзрәт, авылдашы булган бер мөселманны туган көне белән котлады, бүләк тапшырды һәм җомга намазына килгән сабыйларга учлап-учлап конфетлар өләште... Аһ, минәйтәм,  имам экономистлыгын , стимул  дигән нәрсәнең  һәр башлангычны алгарышка  этәрүен бер дә исеннән чыгармый...
          Җәлил хәзрәтнең динне куәтләүдә , өлкән буындагыларны онытмаган хәлдә  яшьләр, сабыйлар белән эшләүне күз уңыннан ычкындырмавын, моңа  вакытын жәлләмәвен, аларга зур өметләр багълап,  җылы мөнәсәбәтләр корып, элемтәләр яңартып,  иренми һәм зур сабырлык белән казгануын  чамаламый мөмкин түгел. Ул, еллар дәвамында киң алымда   Бөрбашта үзенчәлекле мохит тудырырга тырышкан һәм моңа ирешкән дә. Хәзрәт, яшьләргә хас кайбер  кимчелекләр турында өлкәннәрнең олылыклап сүз озайтуларын да   хупламый .
-                     Яшьләр яшьләр инде ул,  үзгәрә дә , төзәлә дә ала, менә безнең белән нишләргә? – дип китереп куйган ул бер мәлне, шундыйрак  кысада бәхәс тугач. Һәм  гыйбрәтле мисал  да китергән.  Бервакыт  аның бабасы, улы Фазлыйәхмәткә, ягъни  Җәлил хәзрәтнең әтисенә,
-                      Хатының белән әниең бер дә тыныша алмый, гел эләгешеп кенә торалар, әллә киленне  кайтарып җибәрәсеңме?” – ди икән.
            Фазлыйәхмәт агай бер кавым уйланып торган да,
-  Минем хатын яшь, әле ул төзәлергә дә, үзгәрергә дә мөмкин. Ә  менә әни олыгайган. Ул инде үзгәрмәс. Әллә син җибәреп карыйсыңмы соң хатыныңны? - дигән.
             Бу кыйссада күренә ки, хәзрәтнең әтисе үткен акыллы, җор телле зирәк зат булган.  Алма агачыннан ерак төшми ,   хәзрәт  үзе дә  , кем әйтмешли, юкәдән тукылмаган.  Шушы уңайдан   кечтеки  бер мисал  китерү  урынлы булыр сыман. Әле татар мохитында , зыялылары арасында  дингә карашның  тискәрерәк чорында, ниндидер  чара  барышында язучы Туфан Миңнуллин белән хәзрәтнең юллары кисешә. Әңгәмәләре кысасында хәзрәт,
-Сез, Туфан әфәнде, муллаларны чеметкәләп язасыз. Менә мин дә сездән үрнәк алып, язучыларыгызны чеметкәләп яза башласам , бу сезгә охшармы? – дип кызыксынган.
- Менә әйт, мәрхүмне  кием белән күмәргә ярыймы? –дип, капылт  сөәль куя  атаклы  драматург.
--Ярый, ник ярамасын, -ди хәзрәт.
-  Ә табутка салырга?
- Анысы да ярый.
- Ә музыка, оркестр белән озатырга ?
           Җәлил хәзрәт  чамалый,  атеистлар  мантыйгыннан ул хәбардар, чөнки үзе дә  КПСС фиркасендә әгъза булып торган кеше, әгәр юк дип әйтсәң, диндарларны  музыка кебек рухи кыйммәтләрне  тормыштан куарга  җан атучы  наданнар, карагруһлар рәтенә  турыларга да күп алмаячак бу кайнар хисле иҗатчы  һәм боларны сарып алган башка зыялылар.
-                     Ярый, ник ярамасын, -ди Җәлил , бәхәскә гөртләп кабынып  дәвам итәргә  җирлек калдырмыйча. Әмма беркадәр паузадан соң,
-          Түлке сезгә боларны оештыру өчен поп чакырырга туры киләчәк, -дип өсти.
    Туфан агай ,  зирәк хәзрәт үзен  кемнедер хактан да күмәргә җыенучы , шул хакта сорашучы хәленә куюыннан гаҗиз кала...

-                     Карагыз бу кешене, -ди ул янәшә тирәдәгеләргә  мөрәҗәгать итеп. -Бер сүземә каршы килмәде, ә  үз фикереннән  карыш та чигенмәде!
             Һәм шул аңлашудан соң болар дуслашып   китәләр. Фәния Хуҗәхмәт чыгарган  2016  ел өчен дини календарьда   әдипнең  Җәлил хәзрәт турында мактау сүзләренә  урын  табылган...
              Җомга намазыннан соң, хәзрәт йортында, хәләл җефете Гөлфәния ханым әзерләгән табында  сыйлангач , Балтачка , Шәҗәрә бәйрәменә юл тоттык.  Балтач төзек һәм  матур бистә. Анда ике мәчет гөрләп   эшли, өченчесен менә-менә сафка кабул итәргә тиешләр, дүртенчесе төзелә,  бишенчесенә керешергә  җир алганнар.  Хуш, бәйрәм узасы мәдәният йортына да килеп җиттек. Юл читләрен, тантана узасы мәдәният йорты тирәсен  җиңел машиналар сарган, черкигә борын тыгар урын калмаган .  Җәлил хәзрәт хәер фатихасы белән машинамны  полиция бинасы каршындагы  киң тротуарга  менгезәм. Ишек катына чыккан дежур офицерга  хәзрәт  кул изәп,
-   Без машинаны бирегә куйдык инде, штрафын үзем түләрмен, - ди.
   Офицер ,
-   Юкка борчылмагыз тәкъсир, бар да тәртиптә, - дигәнне аңлатып,    елмаеп , баш кагып, сәламли
            Тыныч күңел белән мәдәният йорты бусагасыннан эчкә үтәбез.  Чәчәкләр белән тулган фойе диварларында һәм махсус өстәлләрдә  һөнәри рәссамнар почеркы шәйләнгән  сәнгать   дәрәҗәсендәге, дивар келәмнәрен хәтерләткән  шәҗәрә  сүрәтләре.  Иң күп кешене бер аршынга ике аршын үлчәмле каты битле  альбом  үзенә җәлеп иткән. Баксаң , анысын Җәлил хәзрәт эшләгән икән.  Менә без кем , дип, үз нәселе өчен шапыру ниятеннән түгел, ә  тулаем авыл, барча авылдашлары өчен дә тырышкан...Анда бәян ителгән  шәҗәрәләрнең меңнән артык кеше җәлеп иткән, унсигез буынны иңләгәннәре дә бар! Җәлил хәзрәт архивларга йөри йөри , казына-казына шушы  ниятен тормышка ашыру өчен өч ел гомерен сарыф иткән булып чыкты. Дәгъвәт эшендә, милләтне саклауда    әһәмияте әйтеп бетергесез   бу  башлангычны  киләчәктә бәлкем  барча районнарда, авылларда да күтәреп алып дәвам итүне хуп күрерләр. Һәрхәлдә әлеге бәйрәмдә катнашучы Бөтендөнья Татар Конгрессы җитәкчесе Ринат әфәнде Закиров һәм җөмһүриятебез  татар хатын-кызларының “Ак Калфак” җәмгыяте рәисәсе Кадрия ханым Идрисова    үз чыгышларында уңай тәҗрибәне һәркайда таратуны кайгыртачакларына  өметләндерделәр.  Әлеге альбомның даими пропискасы  Бөрбаш авылы мәчетендә булып,  Җәлил хәзрәт өйләнмәгән авыл егетләрен   нәсел агачлары тасвирланган шул  әсбаб  катына чакырып китерә дә,
-                     Өйлән, югыйсә  агачыгыз корый, һәм моңа син сәбәпче буласың, -дип колакларын киртли икән... Өйләнгәннәрен дә тыңгылыкта калдырмый булып чыкты хәзрәт. Аның инициативасы белән инде байтак еллар яңа туган баларга куелган исемнәргә район дәрәҗәсендә анализ ясала, ничә процент яраксыз исем куелуы тасдыйкълана, һәм үз мәхәлләсендә шырды- бырды исемнәр иң аз куелуга ирешкән  имамнар бүләкләнә дә икән. Элек , һәртөрле, милләтебез рухына ят, тозсыз, мәгънәсез исемнәр елына илле алтмыш куелса, андыйлар елдан ел кими  торгач, быел   унҗидегә  калган..
-                      Дүрт йөздән унҗиде  күп түгел, -түгелен. Ралиналар, Ильвиналардан арынабыз бугай. Быел  Раяз исемен күп  куеп  кына санны аска тәгәрәттеләр, -дип  уфтана  экономист  хәзрәтебез.
-         Раязның кай төше килми? – дип  аптырыйм.
-        Рияз дигән сүзнең мәгънәсе бар,  ярый, ә Раязның юк, -ди  хәзрәт .
                 Мәдәният йортының тамаша залына узабыз. Анда  шәҗәрә турындагы чыгышлар фольклор ансамбльләре  номерлары  , чын безнеңчә милли  җырлар белән аралашып бара. Милли һәм дини тәрбия бирүдә аерата зур уңышка ирешкән тәрбиячеләр, укытучылар “Бөтендөнья татар конгрессы” рәисе һәм “Ак калфак” җәмгыяте рәисәсе кулыннан  кыйммәтле бүләкләр ала. Борынгыча җиз комганнар ясау остасы агайга буләкне  залга төшеп  тапшырдылар.
               Баксаң, Балтачта шәҗәрә барлау белән байтактан һәм һөнәри дәрәҗәдә шөгылләнәләр икән.  Моңа  нигез салучы Бакый  Зиатдинов дигән кеше телдән төшмәде. Аны лаеклы дәвам итүчеләрдән иң күренеклесе Гарифҗан ага Мөхәммәтшин,  төгәл документларга таянып  Балтач энциклопедиясе исемле ике томлык хезмәте нәшер ителүенә ирешкән. Гарифҗан агайдан соң  сүз Җәлил хәзрәткә күчте.  Хәзрәт, үз чыгышында әлеге эшчәнлекнең  практикада  ничек кулланып булуына басым ясады. Гыйбрәтле мисаллар, риваятьләр белән сипләнгән нотыгын , әле көлешеп, әле кул чабып тыңлады тамашачы. Хәзрәт, милләтне саклау өчен һәр татарның  шәҗәрәсе  тәгаенләнүе зарур, дип белдерде. Һәм сәбәпләрен дә санап күрсәтте. Әби - бабай тәрбиясе буыннан буынга күчсен, нәсел  корымасын өчен һәр төп  йорт киленле булырга тиешлеген дә тасдыйкълады. Үзе киленле йортта яшәү бәхетенә ия икәнлеген әйтергә дә онытмады. Шул уңайдан, бер мәктәпкәме, кызлар гимназиясенәме очрашуга баргач,  балаларга картлар йорты турында гыйбрәтле фильм күрсәтүләрен, соңыннан фикер алышуларын искә төшерде . Хәзрәт, кыз балалардан, кайсыгыз  аналарны карау яклы, ә  кайсыгыз аларны картлар йортына озатуны хуплый , дип кул күтәрүләрен сораган.  Бар да  аналарны карау яклы булып чыккан. Аннары  , кайсыгыз  килен булып кайнаналы йортка килергә риза, дигән сорау куйган. Берсе дә кул күтәрмәгән.  Һәм хәзрәт, әнә шул, киленнәр  килмәү  аналарны ятим калдыра һәм картлар йортына  илтә дә инде,  дигән сөземтәсен “тәгәрәтте”.  Аннары ул  күп балалы аналарны дәүләт тарафыннан ныгърак яклануы зарурлыгы уңаеннан да тәҗел фикерләрен җиткерде. Ятим бала алып асраганга хөкүмәт  ай саен биш мең түли, рәхмәт, ә бәби алып кайтып үзенекен  караганнарга андый булышлык юк, диде хәзрәт. Балалар туып тормаса, һәм бу хакта  кайгыртылмаса, шәҗәрәләр төзеп  мавыгуның буш эш   булып калачагын ассызыклады. Яшьләрне авылда калдыру мәсъәләсенә дә тукталды. Алты мең эш хакына калага урнашып , ипотекага батып, 18 квадрат метр  торак мәйданы өчен сигез мең  сум хак түләп иза чигүчеләрнең тормышы авырлыгы ахыр чиктә аларны  калага  этә- төртә озаткан әти-әниләре җилкәсенә төшүен  искәртте. Җир генә өстәмә продукция бирә, бәрәңге кыерчыгы әллә ничә бәрәңге бирә, ә бер кило кадак ясау өчен бер кило металлны кертеп җибәрергә кирәк, бүтән бер тармак та өстәмә продукция бирми, шуңа күрә авылга хөкүмәт ярдәменең әхлакый яктан урынлы  булуы өстенә экономик яктан да отышлылыгы  бәхәссез, дип белдерде. Авылда эшне  оештырып булуын әйтеп, үзенең ике улы Бөрбашта   төпләнүен мисал итте.  Әйткәнемчә, бер улы   төп йортны киленле иткән, балары әби-бабай тәрбиясе күрә, икенчесе , столярлык цехына ия,  башка чыккан, төзелеше ахырына якынлашып килүче торак  йорты  биш йолдызлы вилланы хәтерләтә...
             Балтач мәдәният йорты сәхнәсендә  язылышу тантанасы узуы хакында  аерым тукталмый  булмый.  Кырык җиде  яшьлек унбиш бала анасы Алсу ханымның өченче  улы, чын егет солтаны,  һинд гүзәлкәе атаклы кино йолдызы  Айшвария Райга (http://7days.ru/stars/bio/aishwarya-rai.htm#)бик тә охшаган  зифа буйлы гәҗәеп чибәр кызга өйләнә, ЗАГС хезмәткәре тамашачылар шаһитлыгында аларның никахын   шартына китереп  терки булып чыкты. ( Бәлки редакция  мәкаләне  һинд гүзәлкәе белән бизәүне урынлы санар дип гөманлап ,  интернеттагы сылтаманы куйдым)Сәхнә бер мәл , егет һәм кыз ягыннан булган туган-тумачалар белән шыгърым тулды... Күрәсең кушылучы  якларның нәсел агачлары ныклы, ябалдашлары киң, тамырлары тирән...  Безгә сокланырга һәм вакыт вакыт хуплавыбызны белдереп кул чабарга гына калды.  Әлеге тантананы  ТНВ телеканалы “Халкым минем” тапшыруында күрсәтте, кәләшнең гүзәллеге, кияүнең  күрекле булуы телетамашачылар  игътибарыннан да читтә калмагандыр.
               “ Биш бәби алып кайткан ханым герой-ана булгач, Алсу ханым өч тапкыр герой була микән?”, - дип башлады чыгышын бөтендөнья татар конгрессы җитәкчесе  Ринат Закиров. Ул, милләтебезне саклауда зур эшләр майтаручы уңган Балтач халкына, милли традицияләрне күз карасыдай саклау зарурлыгын аңлап гамәл кылучы акыллы җитәкчеләренә  рәхмәтен җиткерде..   Аның  фикерләрен  куәтләп, инде телгә алынган,  заманында әлеге районның җитәкчесе урынбасары булып эшләгән, тарихчы, шагыйрь,  көен Рөстәм Яхин язган, Хәйдәр Бегичев башкарган атаклы “Керик әле урманнарга” җырының сүзләре авторы  Гарифҗан ага Мөхәммәтшин, Казандагы революциягә кадәр   калыккан байтак мәчетләрне  шушы якның Кариле авылыннан чыккан байлар  төзетүен  искәртеп, исемләп санап чыкты.  “Ак калфак” җәмгыяте әйдәре Идрисова ханым исә  үз чыгышында  Балтачта уникаль шәхесләр булуын  ассызыклады. Миңа калса андый затлар башка төбәкләрдә дә  юк түгелдер. Уйлап та куйдым, ә ни өчен халыкыбызны, аның  җырын, моңын, мәдәниятен, әдәбиятын ихластан  җиренә җиткереп  кайгыртырдай, фәһемле, татарчасы да, русча да мөкәммәл,  фикерле уникаль затлар җөмһүрият дәрәҗәсендәге югары вазифаларга тиенми ? Әллә соң  лаеклыраклар, Җәлил хәзрәт сыман,  төшләренә ышыкланып  андый  вазифалардан баш тартамы икән ?
             Шушы урында нәни  бер лирик чигенеш  өчен могътәбәр Укучым гафу итсен иде. Язучылар даирәсендә мин фәкыйрьгә өстән  карап, син рус язучыларыннан кемнәрне укыйсың соң,  дип сораганнары булды..
-  Георгий Климов, -минәйтәм.
-  Кем соң  ул?
-      НКВД да, аннары  ЦРУ да хезмәт иткән. Хәзер Германиядә яши, сиксән яшендә..
--Әәә.  Детективлар язамыни?- дип , мыскыллы көлемсери,  үзен белдекле санаучы,  танылганнар обоймасындагы  каләмзат..
        Хәлбуки, Георгий Климов  детективлар язмый. Аның  “Әтрәгәләм канатлары” (Крылья холопа)  романында  сүз сәнәктән көрәк булучы  әлләкемнәребезгә  погоннар канат  булуы  шәрехләнә. Шундый, погон, мандат, орден, медаль кенәгәләре, мактау кәгазьләре сыман канатлар һәм канатчыклар  турында гомерләре буе хыялланучы, моңа терсәккә терсәк килә-килә  өлешчә  ирешүче, шуңа куанучы каләмзатларыбызга әлеге автор иҗаты үзенчәлеге, берсеннән берсе оригиналь әсәрләре  хакында сүз озайтып  торуның мәгънәсен тапмадым...
          Ә менә Җәлил хәзрәт белән сөйләшкәндә хәл гел башкача, үзем яхшы беләм  санаган нинди генә өлкәдән сүз катсам да ,  ул хәбардар булып, минем компетентлылык ягы шик астында кала... Каян шулкадәр белем һәм мәгълүмат эстәгән һәм кайлардан табигый такт һәм төгәллек иңгән соң бу кешегә? Баксаң ул  фәннәр патшасы  саналучы математикадан мәктәптәдә бик яхшыга укыган, вуз да югары математикадан бишлеләр генә алган...Укуын кызыл диплом белән тәмамлагач, җаваплы вазифалар башкарган, Татарстанның атказанган иктисадчысы исеменә лаек булган...Йортының подвал өлешендә әкәмәт зур китапханәсен дә күрдем.  Киштәләрендә төрледән төрле   философларның калын-калын томнары  тезелеп киткән. Хәзрәт, кыска романнар остасы Паола Коэлли иҗатына да  битараф түгел икән...
           Мин бүләк иткән “Әфлисун җиле” исемле китабымны уртасыннан ачты да,  беренче туры килгән  биткә күз йөртеп чыккач, “монысы миңа туры килә икән”, дип куйды.  Җилкәсе аша үрелеп , кайсы шигырем турында әйтүен аныкладым.:

“Ачыгыз авызыгызны , тешләрегез булса,
 Ябыгыз авызыгызны, акылыгыз булса, “ -  дигән юлларны укыган булып чыкты...

       Форсаттан файдаланып тирән белемле, киң мәгълүматлы хәзрәтебездән  үземне борчыган кайбер нәрсәләр хакында да сораштым. “Татарстан яшьләре”ндә басылган , намаз вакытларына яңалык кертү мәсъәләсе  хакындагы мәкаләм белән  ул таныш булып чыкты.  Һәм анда язылганнар белән килешүен әйтеп, куандырды. Югыйсә, ялгышмадыммы, дигән шик тә кимерә иде күңелне. Аннары , мин аңардан,  “һәр мөселманның бурычы башкаларны дингә өндәү” турындагы таләпкә аңлатма бирүен үтендем. Сер түгел, ни белеме, ни дәрәҗәсе юк  кайберәүләр, әйтик ашка килгәч, мулланы  узып, аштан олы булып,  башкаларны тота каба дингә үгетләп саруны кайнатырга керешә.
         Моңа җавап итеп  ул  риваять китерде. “Бер төркем мөселман кәсеп беләнме  сәфәр чыга.  Араларында үтә ямьсез тавышлысы,  барып кергән беренче төбәктә азанны  үзем  әйтим, дип дәгъвалый.  Һәм әйтә дә. Моның азаны   берәүгә дә ошамый. Шулвакыт ,  әлеге сәфәрдәшләр  катына  бай яһүд килеп керә һәм  “кайсыгыз әйтте азанны?”, дип кызыксына. Һәм азан әйтүчегә  күп кенә кыйммәтле бүләкләр калдыра.  Юлдашлары  шашып кала, “ни өчен бүләклисең аны”, дип кызыксыналар. Яһүд әйтә, минем бер кызым беребезнең әйткәненә дә карамыйча мөселман диненә күчәм, дип аптыратты.  Ата-баба диненнән китүенә карышуыбызны  санга сукмады. Ә менә сезнең  иптәшегез намазга чакырып азан әйткәч, ул шунда ук әлеге ниятеннән кире кайтты, ди.... Белмәгән эштән шайтан көлгән. Һәрбер эшнең, үгет –нәсихәт эшенең дә үз тәртибе, нечкәлекләре бар...”, дип йомгаклады җавабын  мөхтәрәм әңгәмәдәшем
          Җәлил хәзрәт быел алтмышын тутырды. Аңа сәламәтлек, бәхет, изге эшләрендә зур уңышлар телик.
             Саубуллашканда,  ул   бер кочак китаплар  бүләк  итте.  Үзе язганнарын. Гөлфәния ханым күчтәнәчкә олы бер банка бал да тутырып куйган.  Инде хәзер баллап чәй эчә-эчә шуларны укыйм. “Локман хәким нәсыйхәтләре” дигәненнән керештем... Баксаң, татарда акылга да күңелгә дә хуш килерлек итеп  язучылар  бар икән ....