Рустем Зарипов - публицист, автор стихов, рассказов, популярных песен (слова и музыка)

среда, 28 августа 2013 г.


Җүләр кеше
язмалары–2
("Т.Я" 19 октябрь 2002 ел)


Әтинең элеккеге пациенты миңа психиатрия сырхаунәсендә чакта язган һәм үзе белән алып чыккан дәфтәрен бүләк итте. Автор башта чиста юл калдырып, аннары, әйтәсе сүзләре сыеп бетмәгәч, дәфтәрне киреләй әйләндереп, буш юлларны кабат тутырып язган.
Моңарчы дөнья күргән өлешен шактый җылы кабул итүләрен истә тотып, калган кадәрен дә укучыларга җиткерергә булдым.
Автор.

Итәрсең мине дурак!

Мине “ычкынганга” санап, махсус сырхауханәгә тыгып куйдылар...
Хәтердә: палатага урнашуга кичке аш китерделәр: кызыл винегрет, манный боткасы, чәй, өч телем ипи һәм армиядәге сыман 20 граммлы май кисәге.
–Син яңа бит әле? – дип кызыксынды аш китерүче.
– Әйе, – дидем.
Моны ишеткәч, май кисәген шыпырт кына кире алып куйды...
Икенче көн иртән янә ашарга китерделәр: ботка, чәй, өч телем ипи һәм янә май шакмагы.
– Сине кичә генә китерделәр бит әле? – дип кызыксынды кичәге танышым.
Мин ак майны тиз генә кабып йоттым да:
– Әйе, – дидем.
Ашчымның ягымлылыгы шундук эреп юкка чыкты, йөзенә каралар коелды һәм ул:
– Итәрсең аларны дурак! – дип сукрана-сукрана, янымнан рәнҗеп китеп барды.
“Авыруым” турында фәнни мәкаләсен язгач, бәлки табибым миңа “әйләнеп кайтыр” һәм, аның сорауларына “дөрес” җавап бирсәм, фәкыйрегезгә эчке җүләрләр дөньясыннан тышкысына капкалар ачылыр...
Кәгазь аз, карандаш кыска булу сәбәпле, ничегрәк “тәлинкәгә” эләгүемне язып тормыйм. Әмма анда ни күргәнемне, ниләр ачыклавымны халык белергә тиеш!..
Кешенең чәч-сакалында антенна хасияте бар икән: галәмнән информация килә һәм безнеке дә “югарыга” тапшырыла. Димәк ки, кире элемтә бар һәм система эшли дигән сүз. Пыяла сыман тышчалы оранжерея кебек җирдә кукурузга тартым шәхси үсемлегеңнең синең көндәлек гамәлеңне, уй-хыялларыңны терки торгач, “чәкәне” көн дә бер орлыкка арта бара. Шул “орлыкка” махсус аппараттан нур юнәлтсәң, бәндәнең үткән көнен монитордан карап була. Шунысы да бар, “орлыкларның” төсен кылган гамәлләр билгели.
... Бер мәлне газеталар, мәшһүр бер сәясәтчебезне суга тотып аттылар, дип язды. Вакыйганың асылда ничек булуын бик беләсе килеп калган иде, тәки җае чыкты. Кызык фильм кебек карадым мин монитордан үткән хәлләрне. Кыскачасы болай. Теге сәясәтче машинасы белән биек бер йорт янына килеп туктады. Баксаң, бер сәнгать йолдызы гүзәлкәй фатирына кунакка килүе икән. Тегесе каршы алды һәм әзер табын янына утыртты. Каһарманыбыз кесәсеннән телефон алып, үзенең урамда калган шоферына иртән фәлән сәгатькә килерсең дип әмер бирде.
Болар ашап-эчеп, тартып, тәмле әңгәмә корып утырганда, ваннадан халат кигән бер шәп гәүдәле кавказлы килеп чыкмасынмы? Ханым ике ирне татуландырырга теләп матавыкланды, әмма аңлаша торгач, соңрак килгән кунакның бугазына пычак очы терәлде. Кавказлы швабра сабын кунакның пинджәк җиңеннән тыгып аркасы аша үткәрде һәм икенче җиңеннән чыгартты. Ни өчендер көндәшенең ботинка бауларын чишеп, швабра сабы шуып чыкмасын диптер инде, балак очларын да, җиңнәрен дә бер дә иренмичә тастымаллар белән буып бәйләп куйды... Аннары кухняда торган аптечкадан флакон алып, кружкага бушатты һәм “татардан да яманрак” кунакның бугазына пычак терәп, әлеге сыеклыкны эчәргә күндерде. Шуннан соң бөркет карашлы егеткәй моны этә-төртә башта коридорга чыгарды, аннары лифтка җайлап кертеп, соңгы катка алып төште һәм артына тибеп, урамга озатты. Шуңа кадәр азмы-күпме тынычлык саклаган сәясәтчебез, сабыры төкәнеп:
– Кайнар кан, панимаешь. Ну, гад, сабыр ит. Мин әле синең бөтен нәсел-ыругыңның арт сабагын укытырмын, Каф тавының астын өскә китерермен, сам не рад будешь, – дип янады.
Ә кавказлының тамчы да исе китмәде, сызгыра-сызгыра хыянәтчел һәм талымсыз гүзәлкәе янына ашыкты.
... Урамда калган пәһлеван гәүдәле дустыбыз исә, кулын як-якка тырпайткан хәлдә, йөри торган тәре сыйфатында алга атлады. Юлында очраган кешеләргә мөрәҗәгате уңыш китермәде, бар да куркып читкә тайпылды. Җитмәсә, теге мәлгунь эчерткән нәрсә пурген булып чыкты һәм, Горбачев әйткәндәй, “процесс башланды”. Алай да дөньяда мәрхәмәтле кешеләр бетмәгән икән, бер исереге килеп:
– Фу. Син нәрсә братан, астыңа т.....ң мәллә? – дип сораша-сораша, бичараны швабра сабыннан азат итте. Сәясәтчебез коткаручысына сәгатен салып биргәч, исерек ифрат шатланды һәм җәһәт кенә чүгәләп, юмарт танышының балак очларын буып торган тастымалны да чишеп атты... Соңгысы кирәк тә булмаган икән: сыеклык агып чыгып, ботинка эченә керде һәм сәясәтчебез йөргәндә чәп-чәп иткән тавыш чыга торган булды.
Бәхетенә, шәһәр уртасыннан аккан елга якын икән, бәлага тарган танышыбыз, исерек коткаручысы киңәше белән шунда төшеп, Мөхәммәт Мәһдиевнең Зарифуллины сымак, озаклап йөзде... һәм бер постовой милиционерның игътибарын җәлеп итте...

Ни ашыйсың – шуңа әйләнәсең

“Тәлинкәчеләр” янында Кешенең килеп чыгышы белән дә кызыксынырга җай табылды. Баксаң, Русиядә саф кызлар ничек аз булса, галактикада да саф планеталар шулай сирәк очрый икән. Фәлән миллион еллар элек бер “тәлинкәче”, галәм гизеп йөргәндә, Җиребезгә сугылып чыккан һәм аны “харап иткән”, ягъни аның чиста стериль суында коенып, керен коеп калдырган... Бәлкем әле суы суык булып, ихтыярсыздан “пес” тә иткән, ә ярга чыккач, олы йомышын да үтәгәндер.
Кыскасы, Җирдәге тереклек шундый калдыклардагы микроблардан башланганга охшап тора.
Галимнәр хаклы, тормыш арбасы ары таба эволюция юлынна тәгәрәгән, әмма акыл, әлбәттә, үзеннән-үзе генә пәйда булмаган. Янә тәлинкәчеләр төшкән һәм кайсы җан иясенә акыл орлыгы салып калдыру хакында бәхәс купкан. Берсенең гүзәл кошны, бәгъзесенең көчле, дәртле ерткычны, бәгъзесенең сөйрәлүчене, ә бәгъзесенең җитез, матур грацияле үлән ашаучы җәнлекне акыллы итәсе килгән. Әмма озак бәхәсләрдән соң, бер фикер җиңеп чыккан: аккош, әйтик, болай да матур, арыслан болай да һәммәсеннән куәтле, алар үзгәртү зарурлыгын тоймаячаклар. Иң ямьсез, иң шөкәтсез, иң котсыз җан иясен сайларга кирәк, тик шундый мәхлукның гына камилләшергә этәргече булачак. “Бу бичараның җәйран кебек грацияле, арысландай көчле буласы, коштай очасы, балыктай йөзәсе киләчәк һәм ул моңа ирешер дә”, – дип төкерек чәчкән бер тәлинкәче галим, биниһая серле карашын кешелекнең ерак, тимераяк киеп, фигуралы итеп шуачак киләчәгенә төбәп. Шулай итеп, нәкъ бездәге сайлауларга охшап, кызыл артын чәбәкләп йөрүче маймыл кандидатурасы өскә чыккан һәм шартлы рәвештә әйтсәк, “инаугурацияләнгән”. Аның миенә акыл орлыгы урнаштырыла, урнаштыру сутын җан ияләренең ми матдәләрен комбинацияләп ясыйлар. Әйтик, сарык мие матдәсе күбрәк тәшкил иткән сут кулланудан сарыкманнар, дуңгыз мие матдәсе өстенлек иткән сут кулланудан дуңгызманнар барлыкка килә. Материал күп булгач, соңгыларын күпләп әвәлиләр. Шул юл белән атманнар, бүремәннәр, мәчемәннәр, төрле хәшәрәтмәннәр сафка баса. Һәм, әлбәттә, аз булса да тависманнар, былбылманнар һәм башкалар да онытылмый.
Ыруг, кабилә һәм халыклар барлыкка килү галимнәр язганчарак бара.
Әмма һәр кавемдә дә аккошманнар ише затлылар өлеше кими, чөнки низагларда дошман кавем дә, ил эчендә исә хакимияткә үрмәләгән үз хәшәрәтмәннәре дә беренче чиратта нәкъ шуларны бетерергә омтыла. (Татарстан мисалында бу Салих Сәйдәш, Фәрит Яруллин, Хәйдәр Бегичев, Лима Кустабаева, Таһир Якупов кебек талантлар язмышы белән раслана).
Кайчандыр татарда бүремәнлек өстенлек иткән. Әмма төрле кушылулар, әйтик, дуңгызның асылын шунда ук үзгәртә алмаса да, бүренең сафлыгын югалтуына, бүрелектән төрледән-төрле эт токымнары күчешенә китерә. Карл Фукс урысның татарны “собака”, ә татар аны “дуңгыз” дип “зурлавын” язып калдырган. Минемчә, һәр ике күрше хаклы, чөнки аларның күңел күзләре шулай күргән. Менә ни өчен урыс җирендә мәетләр һаман җыелмый чәчелеп ята һәм моңа урысның исе китми, менә ни өчен ул башкаларның кабер ташларын да актарып ата, менә ни өчен Волга-матушка нәҗес канализациясенә әйләнде!
Теләсә кая таралып, теләсә ничек актарынып, җир-суын пычратып үрчи торган җиңүчән бу кавемнең башкаларга пакьлек урнаштырырга мөмкинлек бирәсе килми, табигате рөхсәт итми. (Татарстанның өтек суверенитетына каныгуның хикмәте-сере дә шунда).
Әйе, нәселебез башын бүре итеп күрәсе килә. Тик безне “собака” дип атыйлар икән, ахрысы, аларда да хаклык бар. Кайчак үзара чәйнәшергә яратуыбыз да (ә бу яшәү өчен бик тә зарури сыйфат) шуннан киләдер. Әүвәл заман борынгы греклар безнең җайдак бабайларны кентаврлар итеп күргән һәм тасвирлаган. Татарда бүген исә ат һәм эт компонентлары өстенлек алган. Сугыш, афәт һәм үзара низагларда милләтнең затлы кушылмалары булган аккошман, тургайман, бөркетмәннәре кызганусыз исраф ителгән, бүремәннәребезнең байтагы этмәнгә әйләнеп, эчке капма-каршылык туган. (Хәер, зарар юк, күзәнәкле бетон гади бетоннан ныграк була, цементы кына сыйфатлы булсын. Цемент дигәндә, мин динне күз алдында тотам, әлбәттә.) Шәхеснең кайсы җәнлеккә якынлыгы җәмгыятьнең социаль киселешендә дә чагылыш таба. Әйтик, бездә җитәкче кай ягы белән үзенчәлекле? Ул үзеннән астагыларга тончыга-тончыга өрә, ә өстәгеләр алдында койрык болгый. Күренә ки, буйсындырылган халыкларга җитәкчене этмәннәрдән күтәрәләр. Һәм шуңа да алар бүреләрне аямыйча, бүре аулаучыга өстәп акча да түлиләр. Әйтик, Татарстанда дуңгызның баш саны миллионга җитсә дә сүз әйтүче юк, ә бүре исә фәлән данәдән артмаска тиеш... Бүрегә карата геноцид халкыбызга карата геноцидка аваздаш. Ягъни, мондый канун безнең халыкның асылына каршы юнәлдерелгән. Һәм мондый канунны, әлбәттә, дуңгызманнарга ялагайланучы этмән депутатлар үткәргән.

Кушылулар адашуга илтә...

Хуш, йомранлык, атлык, этлек, бүрелек һәм инстинктлар пропорциясе үзгәрештә йөрсен дә ди, ә кешелек орлыгы кайда яши? Милләт үзенең кешелек асылын кайчан югалта? Һәм кешелек асылын югалткан милләтләрне үзенә кушкан милләтнең асылы нишли?
Мәгълүм булсын, кешелеклелекнең асылы, әлбәттә, телендә. Иң башта сүз булган, диелә изге китапта да. Үз телен югалтучы үз милләте өчен юкка чыга. Ул борынгы бабаларының киләчәккә илткән әманәт тәсбихын чәчүче. Ул, борынгы үткәненнән һәм аның киләчәгеннән суырып чыгарылган бер фантом буларак, әлбәттә, кеше кыяфәтендә, башка милләткә кушыла. Бүген урыс халкы составында мондый куркыныч фантомнар өлеше инде критик чикне чыкты һәм шуңа да әлеге милләтнең дәүләте җимерелүгә, үзе бетүгә йөз тотты. (Татар империяле чагында татарлашучы кавемнәр дә күп булган, бәлкем безнең һәлакәт төбендә дә шул сәбәп ятадыр?) Урысның исән калу шарты, ничек кенә сәер тоелмасын, татарның – татар, чукчаның – чукча, фәләннең фәлән булып кала алуында.
Дөрес, катнаш никахлар урыска Булгаков, Тургенев, Карамзин, Державин, Кутузов, Суворовларны биргәндер. Бу – мәсьәләнең күн ягы. Әмма табигать балансны ярата. Ә катнаш никахлар тудырган коточкыч җинаятьчеләр, маньяк-монстрлар әлеге үлчәү тәлинкәсен кайсы якка авыштыра соң? Бу хакта мәгълүмат яшерен сер итеп саклана. Милләт хыянәтчесе Смердяковның үз атасын үтерергә омтылышлылыгын бөек акыл иясе Достоевский язып калдырган лабаса. Урысны юк итәргә омтылучылар юлында татар, башка халыклар кайчандыр ышанычлы форпостлар иде. Әмма ятлар алдында ул киртәләр урысның үз кулы белән юк ителә. Чират җитте: бүген ятлар хуҗа булып алган телевидение, башка мәгълүмат чаралары инде урысның үзен дә үз теленнән, диненнән, рухыннан һәм сүзеннән читләштерәләр. Әллә нинди ят сүзләр аның үз сүзләрен берәм-берәм кулланыштан алып читкә, чүплеккә куалый. Әлбәттә, бу процесс күптән башланган һәм инде урыс халкының палестиналылар кебек интифадага күтәрелүе, хөрмәтле классигыбыз әйтмешли, “едва ли”... Берәүләрне рус-татар катнаш никахыннан туган балаларның урыс булып язылуы борчый. Ә бит бу милләтебезнең исән калуы өчен түләнә торган хак һәм бердәнбер чара. Киресенчә булса, без беткән булыр идек. Эш шунда, милләтебез үзе өчен зарарлы фантомнарны якын җибәрмичә, асылын, бүремәнлеген тәмам төкәнүдән саклый. Башкортларның татарны “үзләштерүе” татарга зур зарар китерсә, башкортның үзен асылда юкка чыгарачагын бу милләтнең аңлы вәкилләре, милләтчеләре төшенә микән? Әллә аларның хакыйкый милләтчеләре дөм юк, милләтче саналучылары исә поп Гапон варислары, “провокатор кәҗәләр” генәме?
Әйтик, ниндидер бер милләт вәкиле, кинәт кенә шундый юләр омтылышы уянып яки берәр файда эстәп, алман, эстон, яһүд яки француз булырга теләде ди. Әмма моңа ирешү искиткеч катлаулы, ә бәлкем мөмкин дә түгелдер. Ә менә урыс булу үтә ансат. Урыска әйләнүче буа буарлык. Мәгълүм ки, югарыга менүе авыр, ә түбән төшүе ансат. Инде, Ходайның хикмәте, татарга башкорт булу мөмкинлеге дә ачылды! Әмма Зыя Ярмәки кисәткән бер кыенлык бар: атлар аранында торган ишәк атка әйләнми, ә ишәкләр аранында торган ат ишәккә әйләнә! Менә күрербез инде, Башкортостандагы туганнарыбыз ат булып калырлармы, әллә атка бик охшаган башка җан иясенә әйләнерләрме? Бу мәсьәлә турында уйлый башласаң, Герберт Уэльсның “Сукырлар илендә” әсәре искә төшә. Сукыр хирурглар хикәя героеның күрүен нерв авыруы дип бәялиләр, һәм бу “бәладән” “коткару” өчен операциягә ризалаштыралар. Герой сукырлар тормышына инде ияләшкән, тамагы тук, өсте бөтен, торагы җылы һәм үзенә сукыр кәләш тә ярәшкән була. Әмма соңгы минутта ул кире уйларга көч таба һәм сукырлар илен уратып алган кар түбәле таш кыялар буйлап югарыга, билгесезлеккә үрмәли... Һәм ахыр чиктә зур дөньяга юлны таба... Башкортостандагы татар язмышы турында түгел микән бу әсәр...
Виктор Гюгоның “Диңгез хезмәтчәннәре” романында Жилбер атлы егетнең сигезаяк белән алышы тасвирлана. Сигезаяк, өч капшавычы белән кыяга тотынып, калганнары белән Жилбернең тәнен уратып ала. Капшавычлардагы һәр күзәнәк сөлек сыман егетнең тәнен, сутын, канын имә! Русия кочагындагы Татарстан язмышы турында түгелме бу? Кешенең нәрсәдән башланганын уйлыйсың да, бөтенесенә кул селтисе килеп куя. Әмма өметсез тик шайтан гына дип, тотынырга кабат салам эзләргә керешәсең.
Татарның котылу юлы кайда соң? Безнең кайбер зыялыларыбыз татарга шундый бул, мондый бул дип киңәш бирергә махсуслашты. Әйтик, яһүд төсле бул диләр. Моның өчен безгә һич югы фәлән мең ел рибачылык белән шөгыльләнергә, иткә дигән малны кошер кухнясы ысулында җәзалап суярга һәм байлык җыйнау максатын тормышыбызга байрак итәргә кирәк. Әрмән төсле булыйк, диючеләр бар. Монысының да татар өчен бик тә хәтәр яклары юк түгел. Кемдер төсле булу ул – бабайларның дөнья тетрәткән җиңүләреннән, милләтебезнең шанлы чорыннан баш тарту дигән сүз. Татар милләтен бер шәп агачка тиңләсәк, куәтле өлеше Алтын Урда чорына караса, корый башлаган очы – безнең бүгенге хәлебез. Милли агачыбыз яшәсен өчен, шартлы итеп әйткәндә, кояш, һава, дым һәм ашлама җитми. Безнең яфраклар башкалар туфрагын ашлый. Ят идеаллар, әйтик, йомранлык инстинкты рухыбызны боза. Вөҗданга таянмыйча, белемгә, сафлыкка һәм Кояшка омтылмыйча иҗат итү музыкабызны дә, әдәбиятыбыз, сәнгатебез һәм фәлсәфәбезне дә гарипли, милли агачыбызның сутын коргаксыта. Аннары без ялганлыйбыз. Ә ялган – милләтнең һәр күзәнәген агулый. Эштә дә, гаилә мөнәсәбәтләрендә дә, хәтта иҗатта да хәрам катыша. Урысны да шул харап итә, ә табутка аны татар һәм үз тарихы турында ялган кертәчәк. Урыс һаман Киев Русе турында әкият сатса, халыкара кануннар буенча аңа тора-бара яшәү өчен юридик яктан расланган пространство-биләмә калмаячак. Бердәнбер дөрес юл – татар-монгол изүе дигән сафсатаның тарихи ялган икәнен тану һәм үзен татар-монгол-урыс конфедерациясе булган Чыңгыз империясе варисы дип таныту, янә сепаратист әмир Мамайны Куликово орышында тар-мар итеп, уртак ватанны саклап калуда хәлиткеч роль уйнавы, соңрак татарларның ханлыкларга таркалып, уртак ватанны югалта башлаулары сәбәпле, шул дәүләтнең шанлы байрагын күтәрергә мәҗбүрлеге һәм хакы булуына ышандыру. Аннары көн тәртибенә Белоруссиягә генә түгел, монголларга да кабат берләшик дип кул сузарга мөмкинлек туа. Һәм ул очракта урысны агрессорлыкта гаепләп булмый башлаячак. Ул чакта Кытайга Русиядән биләмә дәгъвалау юлы киселә. Киресенчә, Русия эчке Монголия, эчке Төркестаннарны кире кайтару турында сүз кузгатып, Кытайның үсә баручы аппетитын чикли, ташламаларга барырга этәрә алачак. Русия сәясәте менә шушы, үзен исән калдыру юнәлешеннән китмәсен өчен дә, дуслык битлеге киеп эш итүче җәлладлары татарга яла ягу, аны урысның мәңгелек дошманы итеп калдыру өчен җан аталар һәм уңышка да ирешәләр. Әлбәттә, урыс безне туган дип таныса, яшәвебез өчен бу комфортлы булыр иде. Әмма ахыры аянычлы бетәчәк. Яманлыкка түзсәк тә, без яхшылыкка чыдый торган халык түгел. Шуңа күрә бүгенге вәзгыять өчен зар елау, мескенләнү мин фәкыйрьгә һич тә аңлашылмый. Без шушы шартларда җиңеп чыгарга тиеш. Шундый җиңү генә безнең киләчәгебезне тәэмин итәр!

32 апрель, узган ел. 

вторник, 13 августа 2013 г.

Чагыштыруга китсә...


Тормышта бәхет юк!
Бар!
Мәгълүм ки, татар язучысы, отставкадагы полковник Зәки ага Зәйнуллинга карата “Звезда Поволжья” газетасында басылып чыккан «Россия глазами татарина» мәкаләсе өчен җинаять эше кузгатылды. Демократик Русия шартларында Татарстанда, инглиз әдибе Оруэллча әйткәндә, “фикер җинаяте” өчен эзәрлекләү – беренче генә очрак түгел. Кануный җирлектә гариза килеп кергәч, хокук органнарына чара күрми булмыйдыр, күрәсең... Ирексездән, мәрхүм В.С.Черномырдинның “кычытмаган җирне кашымаска кирәк” дигән сүзләре хәтердә яңара... Һәр нәрсә чагыштыруда беленә диләр. Ошбу фәлсәфи фикерне нигез итеп алсак, рус язучысы Петухов Юрий Дмитриевич хезмәтләрендә, бигрәк тә аның Мәскәүдә, 2004 нче елда “Галактика” нәшриятында басылып чыккан шәп тышлыклы, бүгенге тормышны утка тоткан “Геноцид. Общество Истребления” дигән калын китабында яңгыраган гаепләүләре фонында Зәки ага мәкаләсе дә, бүтән милләттәш авторлар язганнар да дөм югалып кала... Әле бит Петухов Ю.Д. әфәнде илебез җитәкчеләрен Русия халыкларына карата геноцид уздыруда гаепләү белән генә чикләнми, алар адресына (М.С.Горбачев, Б.Н.Ельцин, В.В. Путиннар хакында сүз бара) төрле мыскыллы кушаматлар да турылый. Янә килеп, урыс телле каләм-затларга карата да әлеге автор аяусыз, аларның исем-фамилияләрен кат-кат атап, орыша. Әмма бу язучыга карата ниндидер киртәләр кору, эзәрлекләүләр күзәтелгәне булмады шикелле...
Миңа калса, Татарстанда да, эчтәлеге бәхәсле тәнкыйди язма авторларын түгел, ә чикчама белмичә, түрәләргә тәлинкә тотуга махсуслашкан шома һәм астыртын публицистларны, рифмачларны фаш итү урынлырак та, дөресрәк тә булыр иде. Мисал өчен, Мәскәүдә чыгучы “Коммерсантъ” газетасы “Тән ялану” (Лизость Тела) дигән баш астында түрәләргә коерык болгаучыларны даими рәвештә барлап тора.
Изге хәдистә дә “мактаучылар йөзенә туфрак белән бәрегез” диелә ләбаса. Ә бездә дәүләт химаясындагы басмаларда гына түгел, хәтта Рәшит әфәнде Әхмәтов чыгарган ирекле саналучы “Звезда Поволжья” газетасы битләрендә дә мәдхиячел язмаларга кытлык юк. Алай да бәйсез газетаның мөхтәрәм мөхәррире бер санда, газетага эпиграф сыйфатында, “җитәкчене идиотка санасаң, аны, даһи дәрәҗәсенә күтәреп, мактарга кирәк“ дигән афоризм бастырып, мондый матавыкка шәхси мөнәсәбәтен ачыктан-ачык белдерде...
Русча басмаларда Петухов Ю.Д. кебек “дөреслекне чырайга чәпәүчеләр” шактый... Ә инде Русиядә дөнья күргән китапларының гомуми тиражы миллионга тарткан Климов Григорий Петрович (кызыксынучылар аның әсәрләре белән шулай ук интернет аша таныша ала) язганнар белән чагыштырганда, Зәки ага Зәйнуллин мәкаләсенә аерым игътибар күрсәтү гомумән аңлашылмый... Климов Г.П. (чын исеме Игорь Борисович Калмыков) үз әсәрләрендә тудырган тәгълиматын “Югары социология” дип тәгаенли. Аның фикеренчә, хакимияткә психопатлар, дегенератлар (генетик яктан токымы черекләр), җенси бозыклыкларга укталышлы затлар омтыла һәм иң югары постларга бары тик шундыйлар ирешә дә...
Мөхәммәт Мәһдиевнең “Без – кырык беренче ел балалары” повестенда педучилище шәкерте Әркәшә Пермяков, рәсем дәресе укытучысы Иван Георгиевичнең дворян нәселеннән чыкканлыгын белгәч, аңа “череп таркалган сыйныф” дигән диагноз куя... Г.П. Климов та Ленинның абыйсы Александр патшага кул күтәргәч тә, бу гаиләне шунда ук төбе-тамыры белән йолкып юк итәргә кирәк булган дигән фикер әйтә. Әлеге автор тыңкыш Әркәшә Пермяков кебек аерым катлам – руханиларны һәм тулаем яһүд халкын череп таркалучы сектага чыгара... Аныңча, яһүдләр белән катнаш никахтан туганнар барысы да дегенерат (адәм актыгы)...һәм аларның нәсел дәвам итүләре СПИД таратуга тиң... Автор Петр l, Иван Грозныйларны да психопатлар дип саный. Климов Г.П. әфәнде, Маркс, Ленин, Троцкий, Берия, Гитлер һәм башка коммунист һәм фашист лидерлары тормышындагы шактый нечкә моментлар белән генә чикләнеп калмыйча, Наполеонга, Лев Толстойга, җырчы Галина Вишневскаяга һәм хәтта Владимир Высоцкийга да саллы өлешләр чыгара. Атаклы философ Жан Жак Руссо аның бәянында гаҗәеп акыллы китаплар язуы өстенә, “байлыгын” гавәмгә күрсәтеп йөрүче дә булган... Климов Г.П., хатын арты хатын аерып, картаеп беткәч тә үзеннән күпкә яшьрәк туташларга өйләнүләр артында да рухи череклек, яшерен гомосексуаль омтылышлар, басылып-күмелеп бәйдә яткан педофилия шаукымы һәм башка кабәхәтлекләр күрә...Милләтенә, диненә ят исем алучыларга карата да аның хөкеме кырыс. Әлеге автор туплаган мәгълүматларының чыганакларын күрсәтергә дә онытмый. Сүз дә юк, кайчандыр НКВД хезмәткәре, аннары Германиядә разведчик булган, аннары, иленә хыянәт итеп, ЦРУга хезмәт иткән бу кеше күпне күргән һәм бик күпне беләдер. Әмма ул ни өчендер күргән-белгәннәренең бары тик яһүдләргә кагылышлысын гына бәян итә. Һәм әлеге авторны тәртипкә чакыручы юк. Югыйсә, Израиль дәүләте 90 яшенә җитеп, үлем түшәгендә яткан фашист җәлладларын кайсы илдә тапса, шунда җавапка тарттыруны җайга салган... Ә Зәки агабыз кебек үк сиксәнен тутырган бу әфәндегә бер тарафтан да тел теш, җил-яңгыр тими... Шик юк, яһүдләр үзләренә кулай булмаган Идеяне белдерүчене җәзага тартуга караганда, шул Идеяне тар-мар китерүне мөһимрәк саныйлар булыр. Идея авторын эзәрлекләү Идеянең тәэсир итү куәтен арттырачагы көн күк ачык.
Атаклы француз әдибе Александр Дюманың “Графиня Монсоро” романында кардинал һәм яугир герцог де Гиз, католиклар мәнфәгатен кайгыртып, король Генрих IIIкә әйткән сүзләр без – татарлар өчен ифрат та гыйбрәтле һәм бүген дә актуаль яңгырый кебек:
– Галиҗәнап, безнең заманда корольләр рухи һәм сәяси яссылыкта, ягъни кешеләр һәм идеяләр белән ике сугыш алып баруга мәхкүм. Кешеләр – күзгә күренүче җан ияләре. Аларга орынып, һөҗүм итеп була. Аларны тар-мар итү мөмкин. Аларны хөкемгә тарталар һәм, тагын да кулайрагы, судсыз-нисез асалар да. Ә менә идеяләр белән алай көрәшеп булмый. Алары күзгә күренми һәм теләсә кая шома гына үтәләр; тамырларын корытучылар күзенә чалынмау өчен җай әмәлен табалар. Кеше күңеле ышыгында алар тамыр җибәрә һәм көн яктысына үрелгән саксыз үсен-теләрен тырышып кискән саен, күзгә күренмәс тамырлары тирәнәя һәм ныгый бара. Идея – кәрлә-әзмәвер, аны күз уңыннан ычкындырырга һич ярамый, чөнки кичә аягың астында буталса, иртәгә ул баш түбәң өстендә хәтәр ялтыраячак. Идея ул, Гали-җәнап, саламга ташланган очкын кебек...
Хактан да кайчандыр Алтын Урда дәүләте шартларында аякланган православие тора-бара Московияне җир шарының алтыдан бер өлешенә хуҗа итә...Ә үзләрен дөньяның кендеге санаган, үз Идеяләреннән тайпылган, яңасына ирешүдә ярты юлда тукталган татарлар аяк астында кала...
Г.П. Климов әфәндегә язганнары өчен зыян салучы булмаса да, җавап юк түгел, миңа калса. Байтак телетапшырулар, ә беренче урында Малахов алып барган “Пусть говорят” дигәне дегенератларның бүген асылда кемнәр булуын даими һәм максатчан тәгаенли түгелме?.. Күптән түгел ул үзенең тапшыруы җирлегендә рус авылы тормышыннан үзенчәлекле сериал гәүдәләндерде: бер чибәр туташ бар авыл егетләре белән дә диярлек йоклаган, игезәк балалар тапкан, тик аларның кемнән икәнлеген төгәл үзе дә белми. Туташ һәм аның әнисе балаларны яңа гына армиядә хезмәт итеп кайткан егетнеке дип баралар... Уздырылган генетик анализ моны расламый. Кыз һәм аның әнисе үз сүзләреннән чигенмәгәч, генетик тикшерүгә икенче лаборатория җәлеп ителә. Нәтиҗә шул ук. Ахыр чиктә берничә авылдаш ир-атка генетик анализ уздырып, игезәкләрнең кемнеке икәнлеге аныклана...Шунысы кызык, тапшыруга чакырылган авыл кешеләре дә, үзара талашучы студия кунаклары да матур тәэсир калдырмый... “Пусть говорят”ның икенче бер тапшыруы үз ирен ташлап, Франциядән бүтән ир тапкан Илсөя атлы милләттәш ханымга багышланды... Нихәл итмәк кирәк, авызың кыек булгач, көзгегә үпкәләп булмый, татарны санга сугулары өчен рәхмәт дияргәдер әле, бәлки?.. Ә менә автоа-вариягә тарып урын өстенә калган урыс егетен тәрбияләүче төрек хатыны Гөлсем һәм аңа булышучы гаиләсе турындагы тапшыру мөселман динен тотучы төрек кардәшләрне яшәргә лаек чын, гүзәл табигатьле кешеләр сыйфатында ачты...Сүз дә юк, Малахов Р талант иясе, һәр тапшыруы диярлек драма әсәренә тиң. Хәер, теле-әрҗәдән күрсәтелгән татарча тапшырулардан чыгып караганда, без дә әлләкем түгел...
Инде, урыс әйтмешли, “үзебезнең бәрәннәргә әйләнеп кайтыйк”. Бер совхоз җыелышында район вәкиле сыйфатында катнашканым һәм шунда директорның әле бер, әле икенче белгеченә, урта буын җитәкчеләргә кадалып-бәйләнеп, кызарынып-бүртенеп аты-юлы белән хәкарәтле акырынулары истә калган. Янә килеп, бер райкомның секретареның кайсыдыр колхоз рәисен райкомның актлар залында узган җыелышта бастырып “тәрбияләвен” күргәнем булды. “Беренче” тилерә-тилерә акырып сүксә, аңа түзеп торучы “беренче”леккә омтылучы зат иде. Ихтимал, үз адресына гавәм күз алдында яуган мыскыллауларны карусыз йотучы ул бәндә, авылына яки оешмасына кайткач, үзенә төягәнне бушатып, үчне кинәнә-кинәнә кул астындагыларыннан алгандыр... Яшерен-батырын түгел, кайбер җирле түрәләребез хакында җөмһүриятебезнең төрле районнарында төрле-төрле, чынлыгына ышануы кыен имеш-мимешләр, легенда-гайбәтләр йөри.
Кыскасы, бәгъзе түрәләрнең үз куллары астында эшләүче хатын-кыздан җенси якынлык таләп яисә өмет итүләре, килгән кунакларга интим хезмәт оештыру матавыклары һәм башка шуның ише наянлыклар, өстәлгә менеп, табын өстендә ризык таптап биегәч, яраннарыннан тугрылыкларын тапталган ризыкны ашап дәлилләүләрен таләп итү кебек әкәмәтләр Г.П.Климов тәгълиматы буенча хакимият формуласы – иблислек аша генетик череклеккә барып тоташа... Аныңча, түрәләргә садизм (башкаларны җәзалаудан ләззәт табу), мазохизм (үзен җәзалаудан рәхәт алу), үз-үзен үтерүгә корылыш һәм башка шундый сәерлекләр хас, янәмәсе...Ышанырга да, ышанмаска да белмәссең...
Миңа калса, җөмһүриятебездә хокук сагында торучыларга Ю.Д. Петухов, Г.П.Климов кебек авторларның әсәрләре белән танышу да зыян итмәс иде. Аларныкын фил дип алсалар, милләттәш авторлар язганнар фил хозурында чебен-черки нисбәтендә генә шәйләнер иде һәм Зәки агабыз олыгайган көнендә өстенә ишелгән борчулардан, шәт, араланыр иде дигән өметтә калам.